Mazowieckie Obserwatorium Kultury

24 // 06 // 2022

Relacje od nowa - WYNIKI KONKURSU

Mamy to! Wybraliśmy 4 wspaniałe projekty do realizacji w ramach konkursu "Relacje od nowa"! Wypatrujcie nas w Błoniu, Bogatem, Płocku i Serocku.
Projekt "Relacje od nowa" skupia się na (od)budowywaniu relacji społecznych między różnymi grupami środowiskowymi i kulturowymi. Ważnym kontekstem proponowanych działań są nowe zjawiska społeczne, których jesteśmy świadkami i aktorami. Z jednej strony są to nie do końca rozpoznane konsekwencje długiego trwania pandemii i związanej z nią izolacji społecznej. Z drugiej strony chodzi o niespotykaną dotąd na taką skalę obecność uchodźców, zwłaszcza Ukrainek i Ukraińców, w społecznościach lokalnych. Projekt składa się z kilku modułów, m.in. konkursu na projekty z zakresu edukacji kulturowej realizowane w partnerstwie między podmiotem kultury i placówką oświatową.

Projekty wybrane do realizacji:

"(Od)dźwięki" - Muzeum Ziemi Błońskiej i Zespół Szkół nr 1 w Błoniu

"JA – TY, MY – WY czyli świat emocji i relacji" - Gminna Biblioteka Publiczną w Bogatem i Szkoła Podstawowa w Bogatem

"Wszyscy razem damy radę!" - Książnica Płocka i Młodzieżowy Dom Kultury w Płocku

"Znajdując się nawzajem – międzykulturowa integracja w Serocku" - Centrum Kultury i Czytelnictwa w Serocku i Powiatowy Zespół Szkół Ponadpodstawowych w Serocku

Więcej o projekcie "Relacje od nowa" TUTAJ.

Projekt "Relacje od nowa" dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Narodowego Centrum Kultury Kultura - Interwencje. Edycja 2022 oraz ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
24 // 06 // 2022

Przerwa na myślenie

2022 poświęcamy na badanie ewaluacyjne konkursu Innowacyjny Menedżer Kultury. Po 5 latach jego realizacji chcemy sprawdzić czy organizowany w obecnej formule realizuje założone cele i umożliwia osiągnięcie oczekiwanych rezultatów. Rezultatem badania będą rekomendacje na kolejne edycje konkursu.
Badanie ewaluacyjne jest finansowane ze środków Samorządu Województwa Mazowieckiego.
31 // 05 // 2022

Młodzi w Instytucji Kultury

Zapraszamy do odsłuchania Podcastu o Młodych ludziach w Instytucji Kultury - rozmawiamy z absolwentkami jednego z warszawskich liceów

Link do Soundloud >>

Rozmawiamy o kulturze edukacji, animacji i rozwoju społeczności.
Gazeta Radio Telewizja, podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.
AR To jest podcast Gazeta Radio Telewizja. Ja się nazywam Agata Roman. Moimi gośćmi są dzisiaj Hela Zdrojewska, Tosia Woźniak oraz Ola Żebrowska. Witajcie. Dziewczyny są absolwentkami albo jeszcze uczą się w warszawskim liceum społecznym „Bednarska”. Chciałam z Wami dziś porozmawiać o Waszym uczestnictwie albo o Waszym nieuczestniczeniu w kulturze organizowanej przez instytucje kultury. I co o tym tak naprawdę sądzicie? Jak programować, jak myśleć o młodych osobach w instytucjach kultury? Czy któraś z Was ma jakąkolwiek pierwszą myśl na ten temat?
OŻ Pierwszą rzeczą, która przychodzi mi na myśl, to muzea. Czyli myślę o tym, że się zmienia władza. Zmieniają się dyrektorzy i dyrektorki. W ostatnim czasie to bardzo rezonuje wśród młodych ludzi. Tworzy się niechęć. Galeria „Zachęta” jest takim przykładem. Bardzo dużo młodych ludzi tam zagląda, a jednak sytuacja polityczna sprawia, że tworzy się ta niechęć.
AR Czyli nie bardzo wiecie, jaka jest ta instytucja, tak?
OŻ Ja czuję, że nie wiem za bardzo, czego mam się spodziewać. Ze wszystkich stron dochodzi do mnie, że osoby zarządzające tą przestrzenią będą upolitycznione. Wiele osób z nas jest mocno zaangażowanych politycznie. Dlatego to rozumiemy.
AR Czyli, Twoim zdaniem, kultura nie powinna być zaangażowana politycznie? Powinna być obok?
OŻ Ja mam właśnie takie marzenie, żeby instytucje kulturalne były tworzone oddolnie przez ludzi i bez cenzury.
AR Czyli przez artystów, twórców, ludzi, którzy kochają kulturę? Ale nie przez tych, którzy mogą używać jej do celów politycznych?
OŻ Tak.
AR A co Wy myślicie?
TW Ja myślę, że instytucje kulturalne - i w ogóle kultura i sztuka - powinny być zaangażowane politycznie. Powinny krytykować i pokazywać, że się z czymś zgadzają, a z czymś nie. I to jest super. I uważam, że my jako społeczeństwo możemy bardzo dużo z tego wyciągnąć i bardzo dużo się [dzięki temu] nauczyć. Bo to jest [wtedy] przygotowane dla nas i jest bardziej dostępne. Nie powinno być cenzurowane i w jakiś sposób ograniczane przez to, jaka jest władza, albo przez to, jacy są dyrektorzy i dyrektorki w tych instytucjach.
AR Czyli kłopot się pojawia wtedy, kiedy to, co jest polityczne, nie jest z nami po drodze i z naszymi przekonaniami?
TW Trochę tak, ale bardziej mi chodziło o to, że w momencie, w którym sztukę stopują różne polityczne poglądy lub przeświadczenia, to tutaj zaczyna się wtedy problem. Nie chodzi o to, że nam coś przeszkadza, bo mamy inny pogląd. Tylko w momencie, w którym nie możemy czegoś wyrazić przez sztukę i kulturę, to tutaj się zaczyna problem, jak jest cenzura odgórna.
HZ Mnie się wydaje, że dla młodych osób – chociaż ja nie lubię szufladkować ludzi przez pryzmat wieku – jest [taki] problem. [Chodzi o] udzi, którzy przychodzą i nie mają zbudowanej jeszcze bardzo silnej świadomości i wrażliwości, dopiero ją kształtują… I przychodzą do takich instytucji, żeby otrzymać nowe bodźce. [Oni] nie mogą otrzymać bodźców już wyprofilowanych, które mają na celu manipulację. Ja, jako osoba przywiązująca się do konkretnych miejsc, kiedy nagle trafiam na wystawę i treści tworzone już pod nowym dyrektorstwem, przez nowych kuratorów, kuratorki, to ja czuję tę różnicę, jakie treści nie powinny się tam znaleźć i na pewno jakie opisy nie powinny się tam pojawiać. Ale wydaje mi się, że osoby, które [dopiero] kształtują swoją wrażliwość na sztukę, mogą zupełnie tego nie wyczuć. Przestają odbierać świeżo i czysto treści, które powinny być, nie chcę powiedzieć, że neutralne, ale powinny być bazą i punktem wyjścia. [Ta baza] niekoniecznie powinna być upolityczniona, mimo że może być. Tylko w pierwszym wrażeniu młodych ludzi nie powinna od razu się nasuwać myśl polityczna i [poczucie, że] sztuka [jest] zmanipulowana.
AR Czyli sztuka i kultura powinny być niezależne?
HZ Powinny być niezależne. Mogą dotyczyć kwestii politycznych, tak jak powiedziała Tosia przed chwilą. Ale to powinno być trochę robione w sposób ostentacyjny: albo to robimy, albo nie. Jeżeli robimy to po cichu i pod przykrywką neutralności, poprawności, to nie jest to w porządku, bo wtedy to jest manipulacja.
AR I tę manipulację można zobaczyć po różnych stronach?
HZ Tak, zdecydowanie. Ja nie uważam, że to wszystko jest jednostronne. Osoby, które przyszłyby z drugiej strony do miejsc, które ja odwiedzam, też mogłyby to [tak] odebrać. Wydaje mi się, że powinno się mówić wprost, o czym tworzymy i co robimy dla ludzi. Żeby wiedzieli, w którym kierunku idą, rozbudowując swoją wrażliwość na sztukę. Na pewno nie mieszać i nie mącić im w głowach pod przykrywką poprawności.
AR Czyli transparentność, niezależność, ostentacja w głoszeniu swoich poglądów artystycznych, politycznych? Czyli bezpośredniość przekazu? Żadnych ukrytych treści, które mają wpływać podprogowo albo wpływać w manipulacyjny sposób na odbiorcę?
OŻ Ja myślę, że wszystko mieści się w terminie „manipulacja”, który jest dość szeroki. Dużo rzeczy można pod to podpiąć. Nie chcę wszystkiego brać bardzo dosłownie. [Chodzi o] treści zawarte pomiędzy tym, co jest oczywiste. Niekoniecznie [zawsze] transparentność jest super. Ale to są kwestie dotyczące poszczególnych wystaw, wernisaży czy dzieł. To, co się podpina pod jawną manipulację, jest rzeczą, która nie powinna mieć miejsca.
AR To jest ciekawe, że zaczęłyśmy od tego tematu, który pojawił się jako kontrowersyjny aspekt kultury i sztuki. Wydaje się on trudny.
HZ Bardzo chciałabym rozgraniczyć manipulację, która wypływa z konkretnych dzieł sztuki, od osób, które zarządzają tą sztuką. To są dwie oddzielne kwestie. I ja w takim kontekście politycznym mówię o osobach, które zarządzają i decydują o tym, co możemy zobaczyć. Bardzo chcę też podkreślić, że to, o czym mówię, to jest wielkomiejska perspektywa osoby z Warszawy. I to jest bardzo ważne w odbieraniu sztuki. Tutaj zaangażowanie polityczne jest w innej przestrzeni, niż jak to się odbywa w mniejszych miastach, na wsiach. Bardzo chciałabym nie uogólniać. Mój głos jest głosem osoby z Warszawy, która ma dostęp do tych wszystkich miejsc.
AR A gdybyście miały pójść do jakiejś instytucji kultury, w której nie byłyście, to co Was może zachęcić do tego? Co sprawdzacie, co jest dla Was ważne?
HZ Wpadłam ostatnio w taką bańkę, jeśli chodzi o ludzi i o przekazywanie informacji między sobą. Widzę, że zmienił się mój sposób korzystania np. ze strony internetowych i przeglądania np. repertuaru, tylko raczej kieruję się drogą gustu moich znajomych. I np. Ursynowskie Centrum Kultury „Alternatywy” objawiło mi się jako coś zupełnie innego, bo do tej pory tego typu centra kojarzyły mi się z takimi MDK-ami, w których są zajęcia dla małych dzieci z gry na gitarze i ukulele, a tu nagle pojawia się coś zupełnie innego. Są to centra kultury, gdzie odbywają się koncerty, na które jestem zapraszana przez moich znajomych. Np. był koncert TONFY w tym miejscu. Kilka dni później koncert zespołu Księżyc, na którym byłam z moją przyjaciółką. I to było coś zupełnie innego. Czułam, że to nie jest takie typowe miejsce, do którego bym się udała jako pierwszy wybór. Czuję, że ostatnio szukanie alternatywnych źródeł treści jest bardzo ważne. Żeby szukać undergroundowo, „pod ziemią”. To jest ten etap, kiedy znajomi robią już alternatywną sztukę. I oni stają się autorami i autorkami w przestrzeni. Ursynowskie Centrum Kultury to było odkrycie w ostatnim czasie.
AR To jest faktycznie nowe miejsce, na nowo zaprojektowane. Nie ma też długoletnich, MDK-owych, domokulturowych tradycji, wystaw dziecięcych, rysunków na korytarzach, które przypominają szkołę podstawową. Ta historia już powoli mija na szczęście. Pracując w instytucjach kultury, zaczynamy szukać innych rozwiązań. Rozumiem, że tego rodzaju estetyka, sposób myślenia instytucji o odbiorcach Was zniechęca?
OŻ Zdecydowanie. Ja zwracam bardzo uwagę na to, o czym wspomniałyśmy na początku. Czyli o miejscach niezależnych, które są pozbawione wybiórczości. Bardzo często mniejsze miejsca kultury, mniejsze galerie, byłe pracownie, które organizują wystawy i wernisaże, są bardzo często przestrzeniami wolnymi, zależnymi od ludzi, których my znamy i widzimy. Nawet jeśli przychodzę do nowej przestrzeni i często wchodzę tam za darmo albo za grosze, to faktycznie mam styczność z ludźmi, którzy tę wystawę tworzą lub są zaangażowani w jej organizację. To też wydaje mi się bardzo ważne. Bo Ci ludzie znają autorów i autorki. Bo wystawa została zorganizowana przez ludzi dla ludzi, a nie jest odgórnym tworem osób, o których często dowiadujemy się czegoś więcej tylko w opisach prac. Nie chcę tego tak bardzo wartościować. Wydaje mi się [jednak], że warto wspierać te małe instytucje. One nie mają prawa być zależne od kogoś, bo są zbyt małym tworem, który nie miał przestrzeni ani czasu, aby zostać wchłoniętym przez większe instytucje. Bardzo się wzburzyłam, kiedy usłyszałam o zablokowaniu dofinansowań dla Biennale Warszawa na ul. Marszałkowskiej. Parę lat temu poszłam pierwszy raz do tego miejsca. Byłam zszokowana. że [jest takie miejsce], mimo iż były równocześnie dwie czy trzy wystawy mało znanych artystek zagranicznych. Wtedy zobaczyłam, że takich miejsc jest więcej. I to nie są miejsca, które powstały dwa czy trzy miesiące wcześniej, tylko to są miejsca, które promują niezależną sztukę. Blokowanie dofinansowań czy próba uciszenia tych miejsc są bardzo szkodliwe, bo tak naprawdę te miejsca są najbliżej ludzi.
HZ Tak, to prawda. Nas, młode osoby, przyciąga to, kiedy widzimy, że sztuka jest od ludzi dla ludzi. I że nasze preferencje nie są ignorowane. Że są traktowane na poważnie. I że to nie są to zajęcia z domów kultury czy zajęcia chóralne, bo to nie jest do końca to, czego młodzi ludzie chcą i potrzebują. Ja też uwielbiam przestrzenie twórcze stworzone przez ludzi, którzy chcą mieć swoją wolną przestrzeń, aby się wyrazić, pokazać. Nawet jeśli tylko swoim znajomym, którym to ogłaszają i mówią: „Ej, chodźcie, bo się napracowałem i stworzyłem coś od siebie dla Was i może Was to przekona”. Jako młoda osoba potrafię się z tym utożsamić. Potrafię w tym znaleźć coś, czego szukam w instytucjach kulturalnych, nawet jeśli te miejsca podchodzą z definicji pod instytucje kultury [domy kultury], o których się myśli za pierwszym razem, jak słyszymy to pojęciee.
AR Czy gdyby instytucja kultury, taka istniejąca od dawna, chciała się zrewolucjonizować i być bliżej ludzi i zachęcić Was do tego, żebyście tam przyszły, to powinna stworzyć przestrzeń, która jest przestrzenią autentyczności i żywego tworzenia, kreatywności, i oddać trochę władzę wytwórcom? Żeby mogli stworzyć tę przestrzeń po swojemu i do niej zapraszać jako gospodarze?
TW Tak. Chciałabym żeby taka sztuka nie była traktowana jako „o, to jest taka mniejsza wersja, tego, co się tworzy w tych ważnych instytucjach kulturalnych”. Nie. To jest osobna gałąź, która jest w pełni zaprojektowana przez tych ludzi, artystki, artystów. I to nie jest ani mniej poważne, ani nie jest to forma pośrednia, tylko to są faktycznie artyści i artystki. W momencie, w którym tworzysz coś, co oddaje to, co jest w środku, to dlaczego by tego nie traktować tak samo poważnie jak te wszystkie instytucje?
OŻ Dobre byłoby i skuteczne przyciąganie tych ludzi poprzez oddanie władzy. Wydaje mi się, że ludzie czasem trochę nie wiedzą, po co mają przychodzić do tych instytucji. Jeżeli nie czerpią przyjemności z doświadczania sztuki, rozwijania swojej wrażliwości, to nie wiedzą, po co mają oglądać obrazy, chodzić do teatru, chodzić na wystawy i wernisaże. Co to im przynosi? Może nie mają świadomości tego, że oprócz budowania wrażliwości to buduje konteksty, zarys miliardów punktów odniesień. Niekoniecznie są [to] osoby, które chcą potem z tego korzystać. Są też takie umysły, które potrzebują celowości. Poczucie sprawczości w danej przestrzeni, poczucie bliskości z osobami, które ją tworzą… Myślę że [to] tworzy cel mojego przyjścia do jakiejś instytucji. Jeżeli ja czuję, że mam na to wpływ, jestem w stanie z kimś porozmawiać, doinformować się, dowiedzieć, i nie jest to suchy twór, który ma spowodować mój rozwój, ale nie wiem, jak miałby on działać, to to jest bardzo przyciągające. Szczególnie dla osób, które nie wiedzą lub nie umieją czerpać przyjemności z samej sztuki.
AR Czyli nie wystarczy powiesić obrazy, nawet najświetniejsze, trzeba zbudować do tej wystawy kontekst, środowisko, energię, żywe doświadczenie, autentyzm, coś, co wychodzi poza sam kontekst wizualny? Dobrze to rozumiem?
OŻ Wrócę jeszcze do tego, o czym mówiła Hela, i do relacji władzy. Bardzo ważny jest wiek, w jakim się znajdujemy. Środowisko i ludzie w moim wieku są przebodźcowani. Kiedy ze wszystkich stron coś się dzieje i do tego dochodzi sytuacja pandemiczna, w której bardzo dużo treści możemy zobaczyć w Internecie, to sprawia, że robi się dziwny mentlik w głowie. Zaczynam przyjmować informacje i konsumuję sztukę w sposób niematerialny. Wszystko dzieje się przez Internet i ja tego do końca nie przeżywam. Czuję, że ta potrzeba potem umiera. Nie mam siły, bo tych treści jest za dużo. Za dużo bodźców. Internet gra ogromną rolę w tym, że pojawia się zmęczenie materiału. Kolejna rzecz dotyczy tego, że instytucje kulturalne, centra kultury czy Młodzieżowe Domy Kultury są dla mnie bardzo często nieatrakcyjne, jeżeli chodzi o swoją ofertę dlatego, że są to treści przygotowane przez ludzi starszych dla ludzi młodszych, którzy bardzo często nie słuchają potrzeb tych młodszych. Nie czuję, żeby tam wydarzył się proces narady, burzy mózgów, z ludźmi, do których ma to dotrzeć. Często odbieram to tak, że osoba dorosła wie lepiej, czego ja potrzebuję, i przygotowuje dla mnie to konkretne wydarzenie. A potem ja tam przychodzę i nie odnajduję nic dla siebie, bo to nie jest o moim życiu. Często taki jest cel, żeby mnie przyciągnąć, żeby to było coś bliskiego. Dziura, jeśli chodzi o wiek, sprawia duży problem w przychodzeniu i decydowaniu się, że to jest miejsce, do którego pójdę.
AR Czyli że to jest przestrzeń, która nie rozumie osób w Waszym wieku, w związku z tym nie jest na Was przygotowana?
OŻ Może nie, że nie rozumie, tylko ciężko jest zrobić coś, co obudzi w młodych ludziach poczucie bliskości z tym, na co patrzą, albo powiązania. Mam wrażenie, że to nas naprawdę przyciąga. To poczucie związania, bliskości, współtożsamości z tym, na co patrzę. Ciężko jest to osiągnąć, gdy po pierwsze nie do końca się słucha, a nawet jeżeli się słucha, to nie ma się w głowie przestrzeni na to, że może się tego nie rozumie, co jest naturalne. My też nie będziemy rozumieć tych następnych pokoleń. To jest problem albo zjawisko, które się pojawia z pokolenia na pokolenie. To nie musi być kwestia tego roku czy tej konkretnie dekady. Po prostu ludzie muszą się nauczyć słuchać nawzajem. To nie jest takie proste.
TW To prawda. Ale ja mam taką myśl, że to jest w sumie bardzo proste. Rozwiązanie tego problemu jest łatwe, tylko potrzebujemy ludzi systematycznie zatrudnianych z młodszych pokoleń. Ja byłam około dwóch lat temu na wystawach organizowanych przez ASP „Otwarte pracownie”. Mimo że nie oglądałam wybitnych artystów, których nazwisko kojarzę i znam, wystarczyło, że ci ludzie znają potrzeby swoich odbiorców, odbiorczyń w tej grupie wiekowej. [Dlatego] są mi bliżsi w kwestii świadomości i wspólnego doświadczenia. Tworzą coś, co się do mnie odnosi i z czym jestem w stanie złapać połączenie, wspólne myśli i pomysły. Tak naprawdę ja nie znam ani jednej młodej osoby, która jest niewiele starsza niż ja i pracuje w instytucjach kultury, tworzących wystawy dla nas, dla młodych ludzi. Znam dużo ludzi studiujących na akademiach, zajmujących się sztuką, a nie są w stanie znaleźć pracy w tym sektorze. To byłby prosty sposób na rozwiązanie tego problemu. Tylko to nie jest takie proste, jak się wydaje. Zaraz pewnie ktoś rzuci we mnie dużym kamieniem i powie, że nie można zwalniać osób, które są w innym przedziale wiekowym. Ale to chyba jest problem, bo nie ma ludzi, którzy tworzą wystawy i są w tym przedziale naszego wspólnego doświadczenia.
HZ To prawda. To się odnosi też do budowania społeczności. O wiele bardziej jesteśmy w stanie wzbudzić w sobie jakieś odczucie, gdy nie czytamy z plakietek. tylko gdy jesteśmy w stanie albo [się] utożsamić, albo porozmawiać z kimś, kto to zrobił. To wynika z tego, że wszystkie, tak jak tu siedzimy, obracamy się w towarzystwie, które robi tego typu rzeczy, i to też jest…
AR Przywilej?
HZ Tak, przywilej, ogromny przywilej. Ale akurat my rozmawiamy, więc możemy powiedzieć, że to jest to budowanie społeczności. Dla mnie i dla dziewczyn, tak jak mówią, bardzo ważne są fizyczne osoby.
AR Pomyślałam o tym, że osoby, które nie funkcjonują w środowisku, o którym mówisz, chętniej przyjdą do miejsca, gdzie środowisko osób młodych, twórców, animatorów kultury, artystów już istnieje. Łatwiej jest wejść w takie miejsce niż np. w takie, które jest zarządzane przez osoby kilkadziesiąt lat starsze, które mają zupełnie inne koncepcje. Jest to bardziej obca przestrzeń. Więc byłoby to otwierające.
HZ Myślę, że to jest rozwiązanie. Ale my tutaj we trzy jesteśmy w uprzywilejowanej sytuacji. Gdyby dało się to rozszerzyć na większą skalę niż tylko warszawska młodzież, to to by było to. Na większość młodych osób by to zadziałało. Nie tylko na artystyczną bańkę. Pomysł jest świetny. Ale jednak dotarło do mnie, że my jednak mamy szczęście, że mamy taką możliwość.
AR Ciekawe też, co powiedziałaś, Olu, o tym Internecie. Gdy obcujemy z kulturą przez Internet, to przekaz jest spłaszczony. Wyczerpuje się rodzaj wewnętrznego zasobu, obcowania z kulturą. Więcej się, że [bardziej] daje z siebie, niż bierze. Wyczerpujące jest uczestniczyć w kulturze wirtualnie, nieosobiście, bez realnego spotkania, bez interakcji z artystą, ze społecznością, z odbiorcami tego dzieła.
OŻ Zastanawiam się, czy rzeczywiście ludzie w moim wieku podzielają to, o czym teraz mówię. Czy może to jest mój przywilej, że łatwo jest mi wejść w to. Obracam się w pewnym środowisku. Komunikaty do mnie docierają. Widzę konkretne treści w mediach społecznościowych i dlatego też w tym siedzę. A osoba, która nie obraca się w takim środowisku i pochodzi z zupełnie innego miejsca na mapie Polski, czy ta osoba podziela tę refleksję, że to wszystko jest spłaszczone? Łatwiej jest ciągle scrollować w Internecie i klikać kolejne filmiki, obejrzeć siedem spektakli z rzędu, bo muszę napisać teraz pracę na język polski o teatrze. Oglądam spektakle, daję sobie chwilę na refleksję i sobie myślę: „szybko, szybko, bo trzeba tego zrobić jak najwięcej, mam mało czasu, mogę włączyć następny”. A takie rzeczywiste pójście do teatru po pierwsze zwalnia, po drugie daje więcej czasu i przestrzeni na głębsze refleksje i na dłużej to zostaje z człowiekiem. To jest odczucie przez to, że znajduję się w tej konkretnej pozycji, a nie jako ogólnie młodzi ludzie teraz.
AR A gdybyście miały taką abstrakcyjną propozycję: pewna instytucja kultury mówi, że mamy konkretne przestrzenie, mamy na to konkretne pieniądze. Wiedziałybyście, co zrobić, kogo zapytać, zaprosić do stworzenia tego typu przestrzeni? Załóżmy, że to ma być coś zupełnie nieokreślonego, jeżeli chodzi o dziedzinę sztuki, formułę. Jest taka opcja.
HZ Tak, tak. To jest ten przywilej. To by było świetne. Bardzo się podekscytowałam, bo w mojej głowie wybuchło teraz bardzo dużo pomysłów. To jest abstrakcyjna myśl, ale sądzę, że ja bym się skupiła właśnie na wolności. Sztuka nie musi być rozpatrywana w tych kategoriach, które my tak znamy, tylko właśnie może wyjść z tego kółka. Myślę, że doskonale byśmy wiedziały, co zrobić.
TW Dla mnie nie jest to abstrakcyjna sytuacja, bo ja już dostałam taką propozycję. Zaangażowanie się w konkretny projekt, ale on nie był jeszcze doprecyzowany. Mam na myśli wystawę aktywistycznych fotografek i fotografów, którzy są na granicy. Jest to bardzo duży natłok zadań. Ja się nie zaangażowałam w to pełnowymiarowo, ale poczułam, że mam pole do popisu. I że mam tę sprawczość, i chcę ją wykorzystywać. Tylko że na ten moment nie miałam tej przestrzeni. Ale poczułam, że długofalowo mamy wpływ. I to nas obliguje do tego, żeby budować przestrzeń artystyczną i wciągać w nią ludzi. Oczywiście poszłam potem na tę wystawę, do byłej pracowni Aliny Szapocznikow, na ul. Brzozowej. I gdy tam poszłam, pomyślałam, że zrobiłabym wszystko inaczej. I że to jest źle, tamto jest źle i że inaczej bym to zorganizowała. Żałowałam, że się w to nie zaangażowałam. Wtedy do mnie przyszło to, że pora faktycznie działać, nie żałować. Wychodzę z takiego założenia, że świadomość obliguje. I jeśli mamy tę świadomość bycia w bańce i posiadania przywilejów, to trzeba wziąć za to odpowiedzialność i wykorzystać nasze możliwości. Jeżeli już wiemy, że je mamy.
OŻ Bardzo bym chciała podbić ten głos, zwłaszcza że ostatnio odbyłam rozmowę z bardzo bliską mi osobą. Osoba ta studiuje na malarstwie, na warszawskiej ASP. Jednak jak się wchodzi w tę konkretną społeczność, to koniec końców ona jest bardzo zamknięta. Często sprowadza się do robienia sztuki dla samego robienia. A bardzo często nie dla odbiorców. To wynika z wartości, ze specyfiki grupy i osób, które studiują malarstwo. I potem chcą pracować w tym zawodzie, i chcą się tym zajmować. Osoba, która jest związana z naszą szkołą, czyli Jędrek Owsiński, opowiadała mi, że może warto tę sztukę wykorzystywać. Dawać przestrzeń na to, aby przez sztukę mogły iść komunikaty gdzieś dalej. Dużo myślę o tym, jak dotrzeć do ludzi, którzy nie mają łatwego dostępu do tych instytucji. Nie mogą wyjść z domu i za pięć minut znaleźć się Galerii Sztuki Nowoczesnej. Myślę, jak docierać do tych osób i jak wykorzystywać przestrzeń kulturalną, żeby docierać poza bańkę.
AR Mówisz też o kulturze i sztuce zaangażowanej. Sztuce, która poza celem swojej prezentacji ma zrobić coś więcej. Ma wkroczyć w przestrzenie, zmierzyć się z nowymi odbiorcami, którzy wcześniej nie mieli z nią styczności. I może mają się w niej odbić. Myślę, że bardzo wdzięcznym i bardzo niewykorzystanym terenem są tereny wiejskie, małomiasteczkowe, gdzie przestrzeni artystycznych jest niewiele. Byłoby wspaniale, gdyby móc tę sztukę wyeksportować razem z twórcami, wymyślić jakieś działania, coś na kształt objazdowych galerii albo karawany, która przenosi artystyczną przestrzeń z galerii, z sal koncertowych, z desek teatrów gdzieś dalej, bliżej osób, które nie mają z tym styczności.
OŻ I jak budzić wrażliwość tych osób, bo ona jest uśpiona przez to, że te osoby nie mają dostępu do budynków. Bo często to się odbywa w konkretnych budynkach. Fizycznie to jest niemożliwe.
TW Tak sobie teraz pomyślałam, że to jest smutna rzecz, bo zadałam sobie pytanie: „Jak to rozsiać, rozmnożyć?”. A zupełnie nie pomyślałam w swojej głowie, że ta wrażliwość jest. To nie jest tak, że my musimy rozsiewać swoją sztukę na te małomiasteczkowe miejsca, wsie i tak dalej. To nie jest tak, że to my jesteśmy tymi oświeconymi, młodymi artystkami, artystami, którzy muszą swoją sztukę rozprzestrzeniać i pokazywać, że się da budzić wrażliwość tych ludzi przez nas. Tylko to się powinno odbywać w drugą stronę. Ale jak to zrobić, to chwilowo tego nie wiem.
HZ To prawda, bo ja też czuję frustrację, że sztuka, mimo tego, że ona nie powinna być wysoka, nadal jest wysoka. Tylko dlatego, że jest scentralizowana i że wszystko odbywa się w dużych miastach i centrach Europy. To jest przykre, bo są na to pieniądze. To nie jest tak, że pieniądze na to nie istnieją i że nie jesteśmy w stanie inwestować w projekty. Mimo tego że ten sektor byłby w stanie się rozwijać i decentralizować. To jest bardzo wartościowe, a ten proces powinien się odwrócić. Co zrobić, żeby to ludzie chcieli lgnąć do instytucji kultury, a nie żeby te oświecone osoby musiały namawiać ludzi do przychodzenia do instytucji kultury. Taki powinien być cel centrów kultury, żeby ludzie sami z siebie tam przyszli, a nie żeby ktoś ich musiał zmuszać i udowadniać, dlaczego to jest wartościowe.
OŻ Ja też mam takie wrażenie, że to się bardzo łączy z tematem hermetyczności i zamknięcia się grup artystycznych. Ja mam wspomnienia z warszawskiego ogniska teatralnego, którego byłam częścią przez sześć lat, gdzie byłam bardzo zakorzeniona. Dopiero po wyjściu z tego świata zdałam sobie sprawę, że robiliśmy tam świetne rzeczy. Ale z jakiegoś powodu nie miałam wtedy potrzeby dzielenia się tym. Czułam, że to jest tylko moje, i ludzie spoza nie do końca to zrozumieją, więc nie chciałam tego rozprzestrzeniać. Musiałam wyjść z tego środowiska, żeby zdać sobie z tego sprawę, że to jest okropne. Doszłam do wniosku, że sztuka od zawsze jest śmietanką. Nie zawsze trzeba mieć podłoże intelektualno-kulturalne by móc się czuć uprzywilejowanym czy wykształconym, żeby ze sztuką obcować. Wiadomo, że obecnie jest to już w o wiele mniejszym stopniu, niż jak było sto lub dwieście lat temu. Ale nadal zostało ziarno czucia się specjalnym, wyjątkowym, hipsterskim.
HZ Ale żyjemy w XXI wieku i każda osoba powinna móc iść do teatru i z niego skorzystać. To miały chyba na celu programy dofinansowujące bony kulturalne. Tylko czy to wyjdzie? Czy jeśli ktoś otrzyma bilet do teatru, to czy do niego pójdzie? Czasem nie chodzi o sam fakt dostępności, tylko o poczucie, że to mi w ogóle coś da. I że spełnię się, będąc tam. Przyniesie mi to przyjemność lub mnie rozwinie, lub pobudzi wrażliwość.
AR A czy znacie takich rówieśników, którzy są w ogóle tym niezainteresowani?
HZ Ja znam bardzo dużo takich osób.
OŻ Ja też. Może nie są mi to bardzo bliskie osoby, ale nawet wśród rówieśników warszawskiej młodzieży jest ich mnóstwo. I nie sądzę, że to da się zmienić poprzez tę możliwość dostępności, pójścia do galerii, która jest np. dwa kilometry od Ciebie. To, że jest możliwość, nie oznacza, że chcę tam pójść.
AR A jak myślicie, dlaczego oni nie są tym zainteresowani?
TW Ja teraz bardzo czuję mechanizm osób, które zajmują się sztuką, tworzą społeczności i instytucje kulturalne, że ma się to poczucie bycia lepszym. Przypomniała mi się konkretnie osoba, która była mi kiedyś bliska. [Ona] miała poczucie, że to nie jest dla niej dostępne, mimo iż mieszka w Warszawie. Mogłaby i ma takie same możliwości i dostęp do tych miejsc, do których ja mam dostęp, ale problemem jest to poczucie bycia lepszym. Spotkałam też ostatnio malarza, który jest dużo starszy ode mnie. I też odniosłam wrażenie, że on się czuje dużo lepszy ode mnie dlatego, że jest w tej branży dłużej. I ja mam ogromny szacunek dla jego sztuki i twórczości. Ale w chwili gdy ja też jestem w tej społeczności i zajmuję się twórczością, chciałabym, żeby ten człowiek stworzył tę bezpieczną przestrzeń, gdzie młoda artystka może znaleźć przestrzeń dla siebie, żeby tworzyć. A to jest bardzo hermetyczne [środowisko] i zamyka się na młodych ludzi. Panuje w tej społeczności artystycznej hierarchia. A co dopiero dla osób, które nie zajmują się tą dziedziną. I nie siedzą w tym tak głęboko, tylko raz na jakiś czas przychodzą do instytucji kultury, bo mają taką potrzebę.. I mogą wtedy czuć, że to jest bardzo hierarchiczna relacja.
OŻ Podchodząc do tego tak pragmatycznie; dlaczego niektórzy nie chcą pojawiać się w tych instytucjach, mimo iż mają do nich dostęp? Moim zdaniem bardzo często jest to kwestia chęci zaoszczędzenia energii. Ludzie nie chcą nadużywać siebie i swojej przestrzeni, jeśli nie czują, że to jest opłacalne. Być może brzmi to trochę zbyt racjonalnie. A Może nie brzmi jak zdanie prawdziwe. Ale znam takie osoby, które nie chodzą na wystawy, bo uważają, że to jest strata czasu. Bo wystawa nie przyniesie im zbyt dużo pożytku.
AR Taka zasada zachowania energii?
OŻ Tak, może to brzmieć absurdalnie, ale trochę rozumiem ten mechanizm. Bo jeśli ktoś nie doświadczył tego typu rozwoju czy pobudzenia wrażliwości, budowania kontekstów czy chęci do budowania kontekstów, które potem może wykorzystać, no to po co ma przychodzić do tej instytucji. Jeżeli on nie rozumie, co ta instytucja mu oferuje. Nie uważam, że tak dzieje się zawsze. Ja, mimo iż byłam dzieckiem, które było ciągane po muzeach i galeriach, to w wieku dziesięciu lat zadałam sobie to pytanie: „Co ja w ogóle tutaj robię?”. I mimo że moi rodzice starali mi się tłumaczyć, po co ja tu jestem, dlaczego mnie to rozwija… Nawet mój tata mówił, że książki i sztuka karmią mózg. I to jest prawda, tylko że ja nie rozumiałam dlaczego. Może to było dla mnie za trudne, teraz tego nie wiem. Ale czułam, że trochę tracę energię na coś, czego nie rozumiem i co wcale mnie nie rozwija. Teraz się oczywiście okazuje, że mnie bardzo rozwinęło. Ale gdybym nie poszła w tym kierunku i się trochę nie doedukowała, to mam wrażenie, że też mogłabym wylądować w tym punkcie, w którym nie wiem, co ta sztuka może mi dać i zaoferować.
AR W którym zadajesz sobie pytanie: po co to?
OŻ Tak, po co mam marnować swoją energię na coś, czego nie rozumiem, co nic mi nie przyniesie, z czego później nie skorzystam. A jednak żyjemy w świecie efektywności, więc jest to mało racjonalne pójść i stracić energię na coś, co jest bezsensowne.
HZ Kolejną sprawą jest, że my cały czas rozmawiamy o instytucjach, o sztuce, o sferze wyższej. A jest jeszcze kultura masowa. I to też może się łączyć z przebodźcowaniem. Kiedy nawet nie chodząc do tych miejsc, karmię się tą kulturą, popkulturą, treściami, które docierają do mnie przez Internet. I to przebodźcowanie, i to, że jest tego tak dużo, stwarza mechanizm, że już za dużo, że po co mam tam iść, skoro i tak te rzeczy do mnie docierają, tylko pod postacią kultury masowej. Co jest czymś zupełnie innym, tylko na pewnym etapie można się zmęczyć. I dodatkowo to kapitalistyczne myślenie, że wciąż trzeba więcej, szybciej i kumulować energię. To wszystko tworzy opowieść, że w pewnym momencie nie ma się już na to siły i czasu.
AR Czyli rozumiem, że dobrze byłoby, żeby to uczestnictwo w kulturze było chociaż przyjemne? Bo z tej przyjemności płynie energetyczny zwrot? Bez względu na to, czy się ma trzy lata czy sześćdziesiąt. To ten rodzaj przyjemności może być rozumiany w bardzo różny sposób: albo relacyjny, albo estetyczny, albo świadomościowy, kiedy rozumiesz, co się wydarza. Jest ta potrzeba rozumienia, co się tutaj robi. Ale jeśli jest ta potrzeba przyjemności, to ta potrzeba rozumienia jest pewnie mniejsza.
HZ Tak, to rozumienie samo w sobie nie jest niezbędne, jeśli czerpiemy z czegoś przyjemność. Jeśli ta przyjemność się pojawia, to ona jest wystarczającym powodem, żeby gdzieś pójść nawet bez całkowitego zrozumienia, ale żeby coś zobaczyć i czegoś doświadczyć. Doświadczenia, które są przyjemne, są już opłacalne dla tych osób, które podchodzą do tego w pragmatyczny sposób. Idąc do kina, nie musimy koniecznie wiedzieć, o co chodzi w tym filmie, czy ma drugie dno. Ale czerpiemy z tego przyjemność. I ten czas jest dla nas w porządku. I nie żałujemy stracenia tej energii.
AR Bardzo Wam dziękuję za dzisiejszą rozmowę. Wiem, że jeszcze mnóstwo tematów zostało do poruszenia. Wygląda na to, że się dopiero rozkręcamy. Może jest szansa, żebyśmy spotkały się jeszcze raz. Bardzo Wam dziękuję za przeciekawą rozmowę. Moimi gośćmi były Hela, Tosia i Ola. Maciej.
26 // 05 // 2022

Przy kawie o...

Comiesięczne tematyczne spotkania on-line dla osób zarządzających instytucjami kultury w województwie mazowieckim i nie tylko :)

Tworzymy przestrzeń wymiany doświadczeń, dobrych praktyk, inspiracji, wiedzy i wsparcia. Zapraszamy osoby zarządzające instytucjami kultury na comiesięczne tematyczne zoomowe kawy!

Każde spotkanie poświęcamy ważnemu tematowi - wyzwaniu, z którym mierzą się instytucje kultury. Na każde spotkanie zapraszamy eksperta/ekspertkę, który(a) pomoże znaleźć odpowiedzi na najbardziej palące pytania. Ale tak naprawdę najważniejszymi ekspertami jesteście Wy - podzielcie się swoim doświadczeniem z innymi. Zapraszamy na kawę i do rozmowy, poznajmy się :)

Kiedy najbliższa kawa?

Masz pytania? Napisz :)

Kontakt:
Natalia Roicka
Dział Edukacji
Mazowiecki Instytut Kultury
tel. 601 668 314
e-mail n.roicka@mik.waw.pl
25 // 03 // 2022

Dobry to stan - warsztaty o dobrostanie dla animatorek kultury

Nabór trawa od 14 do 25 marca.

Żyjemy w czasach, kiedy każdy dzień przynosi nowe wyzwania. Dlatego umiejętność zadbania o własne zasoby, o dobrostan i komfort bycia ze sobą, jest obecnie na wagę złota. Chodzi o to, aby działania, które wiążą się z naszą pracą w kulturze (ale i wymagającą codziennością!), były przez nas podejmowane z szacunkiem i troską o siebie.

Chcemy wzmocnić animatorki kultury w dbaniu o własny dobrostan, budując poczucie wspólnoty i wspierające relacje, które staną się ich zasobem na przyszłość.

Zapraszamy na cykl warsztatowy, w ramach którego będziemy odkrywać sposoby i metody na to, jak budować swój stan zasobności.

Dla kogo są te warsztaty?

Dla animatorek kultury działających w woj. mazowieckim, które zadeklarują udział we wszystkich warsztatach cyklu.

Będziemy pracować w kameralnej grupie, aby zapewnić komfort oraz bezpieczną i życzliwą atmosferę otwartości.

Zależy nam na stworzeniu grupy, która będzie dla siebie wsparciem w trakcie trwania cyklu, z tego względu zastrzegamy sobie wybór jedynie 15 osób, zdecydowanych i zmotywowanych do udziału w warsztatach.

Zapewniamy:

minimum 10 miejsc dla osób działających poza m.st. Warszawą

i maximum 5 miejsc dla osób działających w Warszawie.

Nabór trwa od 14 do 25 marca.

28 marca ogłoszenie wyników naboru.

Więcej informacji i regulamin.
16 // 03 // 2022

Program Towarzyszenia - wyniki naboru

Wiemy komu potowarzyszymy w 2022 roku!

Programu Towarzyszenia dołączają kolejne instytucje!

Do udziału w Programie zapraszamy:

Gminny Ośrodek Kultury i Sportu w Małkini

Gminny Ośrodek kultury, Sportu i Rekreacji w Goworowie

Gminny Ośrodek Kultury w Zbuczynie

Gminne Centrum Kultury w Poświętnem

Każda instytucja to osobny wszechświat, unikatowe zasoby, wyjątkowe kompetencje ludzi, którzy ją tworzą. Cieszymy się ogromnie na wspólne wyprawy, nowe znajomości i odkrycia.

Dziękujemy za wszystkie przesłane zgłoszenia.

Do zobaczenia już niebawem!
01 // 03 // 2022

Program Towarzyszenia - nabór

1 marca uruchamiamy nabór nowych instytucji do Programu Towarzyszenia. Zapraszamy :)
Skutecznie wspieramy przy zmianach i różnego rodzaju „nowych początkach” instytucji.

Umożliwiamy zespołową refleksję na działalnością instytucji, na którą często brakuje czasu.

Rozbudzamy!:) Wybudzamy ze stagnacji, rutyny i motywujemy do nowych działań.

Wspieramy słabsze, ale docieramy do mocnych stron i potencjałów instytucji.

Program Towarzyszenia to program wsparcia eksperckiego dla instytucji kultury z województwa mazowieckiego. Wspieramy wybrane do programu instytucje w rozwoju, otwarciu, procesie radzenia sobie z wybranym przez nie wyzwaniem. Program jest tworzony wspólnie z jego uczestniczkami i uczestnikami w oparciu o realne i bieżące potrzeby. Z każdego procesu przeprowadzonego w wybranych instytucjach powstanie multimedialny mini-reportaż.

⇒ Dla kogo jest Program Towarzyszenia?

Dla instytucji kultury z gmin do 30tys. mieszkańców lub organizacji pozarządowych pełniących rolę instytucji kultury w gminach, w których nie ma domu kultury, gotowych i otwartych na zespołową pracę. W naborze preferowane będą te instytucje, które wcześniej nie korzystały z innych programów wsparciowych, np. typu DK+, Program Rozwoju Bibliotek lub programów szkoleniowych MIK. Do udziału w programie zaprosimy 4 wybrane instytucje.

Udział w programie jest bezpłatny.

Nabór: 1 - 11.03.2022r.

⇒ Co otrzymują zespoły instytucji w ramach udziału w Programie?

do 17 godzin spotkań (na żywo lub on-line) z ekspertem_tką, zrealizowanych w terminie od 21 marca do 31 maja 2022 r.

warsztat integracyjno-komunikacyjny dla zespołu instytucji

warsztat/szkolenie o dowolnej tematyce dopasowany do potrzeb zespołu

spotkanie wzmacniające z ekspertem_tką po zakończonym procesie - jesienią 2022 r.

udział w wizytach studyjnych organizowanych w instytucjach, które uczestniczyły w Programie

multimedialny reportaż z przebiegu procesu w instytucji

dodatkowo (dla chętnych): możliwość wzięcia udziału w warsztacie wprowadzającym z metod badawczych połączonym z ogólnomazowieckim badaniem uczestnictwa w kulturze

Więcej informacji TUTAJ
15 // 02 // 2022

Podcast "Zrealizowana utopia" Hanna Zielińska

Zapraszamy do odsłuchania kolejnego odcinka podcastu - tym razem Agata Roman rozmawia z Hanną Zielińską o kultorze i życiu publicznym w Norwegii.

<< Zrealizowana Utopia - Hanna Zielińśka - GAZETA RADIO TELEWIZJA - link do Soundcloud >>

Rozmawiamy o kulturze edukacji, animacji i rozwoju społeczności.

TRANSKRYPCJA ROZMOWY

Gazeta Radio Telewizja, podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.

AR Ja się nazywam Agata Roman. Moim gościem jest Hanna Zielińska, polska dziennikarka mieszkająca na stałe w Norwegii, która jest bardzo blisko związana z lokalną biblioteką w niewielkiej miejscowości o nazwie Laerdal.

HZ Zgadza się.

AR Poprosiłam Cię o tę rozmowę dlatego, że chciałam zarysować nową przestrzeń dla nas wszystkich. [To będzie rozmowa] o - jak to żartobliwie, ale też jednocześnie poważnie określasz - utopii, w której przyszło ci żyć. Okazuje się, że ta utopia naprawdę istnieje. Ten świat, o którym moglibyśmy tylko marzyć, faktycznie funkcjonuje. Dlatego chciałam Cię zapytać, jak to jest żyć w świecie, który jest radykalnie różny od świata, do którego przywykliśmy w Polsce.

HZ Myślę, że przywyknięcie to jest tutaj taki termin-klucz. Oczywiście bardzo łatwo jest przywyknąć i przyzwyczaić się do czegoś, co jest lepsze, przyjemniejsze i wygodniejsze. Obserwuję innych emigrantów w Norwegii. Przede wszystkim mam kontakt z Polakami… Widzę, że to, po co tutaj wszyscy przyjechaliśmy, jest bliskie utopii. To jest już dla nas przezroczyste. Oczywiście zauważamy niedogodności, zgrzyty, trudności systemu i nawet trudności geograficzno-atmosferyczne. One w Norwegii są szczególne i bardzo silnie odczuwalne. Zgadzam się, że Norwegia jest krajem, gdzie to dotknięcie utopii jest bardziej możliwe niż gdzie indziej, spośród wszystkich społeczeństw czy krajów świata. Żeby się tym delektować, dobrze jest czasami po prostu pomyśleć o tym, przypomnieć sobie, wyjrzeć za okno z tą intencją i z tą świadomością. Faktycznie ja od zawsze utopię traktuję bardzo poważnie. Jedną z moich ulubionych książek jest „Utopia dla realistów”. Taki przewrotny tytuł. Główną tezą jest to, że nie jest naiwnością ani nie jest błahe, ani nie jest trywialne traktować utopie poważnie. Tak samo jak nie jest błahe ani trywialne traktować wyobrażenie koła jako idealny byt. To są po prostu wzorce, do których dobrze jest dążyć albo które dobrze jest widzieć, wyobrażać sobie na horyzoncie. Bez tego nie ma szans. Wiadomo, że odrobina malkontentyzmu też jest potrzebna. Mnie akurat bardzo, bardzo było potrzebne w pewnym momencie życia zbliżenie się do prób realizacji [utopii]. W takim stanie cywilizacyjnej kondycji, w jakiej jesteśmy. Najbliżej do realizacji naszych utopijnych marzeń, o dobrym życiu, dobrym społeczeństwie, dobrej współpracy. Najbliżej jest do tego nam, ludziom, w Skandynawii.

AR Na czym polega ta dobra współpraca? Czy jest coś, co Ci przychodzi do głowy w pierwszym momencie, jak o to pytam?

HZ Świadomość obywatelska i aktywność obywatelska. O tym bym pomyślała na pierwszym miejscu. Mamy taki stereotyp Skandynawa, który w dużej mierze się sprawdza, a jednocześnie jest w kontrze do tego, co zaraz powiem. Stereotyp Skandynawa jako człowieka zamkniętego, jako indywidualisty bez wypustek w kierunku do innych osób i innych jednostek. I w przestrzeni prywatnej to są takie indywidualności pozamykane z naszego punktu widzenia. Tak to wygląda. W porównaniu do kultury śródziemnomorskiej, gdzie widać ludzi godzinami stojących na zewnątrz, rozmawiających i wypytujących o kolejne pokolenia rodziny. Co tam słychać i czy wszyscy zdrowi. Ale z drugiej strony, jeśli chodzi o tożsamość obywatelską, społeczną, plemienną, to jest ogromna aktywność, dużo większa niż ta znana mi z Polski. Być może dużo większa niż w kulturach południowych, gdzie inaczej realizuje się różne formy bycia razem. Tutaj bycie razem oznacza pracę razem. Tutaj bardzo poważnie traktuje się wszelkie formy wolontariatu i zaangażowania prospołecznego. To jest maleńka miejscowość, zaledwie 800 osób. A jest tu osobny budynek przeznaczony na Centrum Wolontariatu. Jest też bardzo prężnie działający Czerwony Krzyż, który nie mając większych problemów w Norwegii, przede wszystkim pomaga na zewnątrz. To też pokazuje tutejszą skalę wyzwań. Czerwony Krzyż organizuje spotkania dla wszystkich zainteresowanych, żeby się spotkać, porozmawiać o tym, czym Czerwony Krzyż się tutaj zajmuje. Takie herbatki, żeby usiąść razem przy stole, zagwarantować tym miejsce, zagwarantować czas, zagwarantować, że ktoś przyjdzie i tę herbatę zrobi. Oprócz tego, i to jest bardzo popularne, jest w Skandynawii taki sklep, do którego zamożniejsi mieszkańcy oddają bezpłatnie różnego rodzaju sprzęty domowe. Mniej zamożni mieszkańcy przychodzą po te sprzęty. Kupują je po bardzo niskiej cenie, a następnie dochód jest przeznaczany na cele społeczne, bardzo często zagraniczne. Norwegia słynie z tego, że fundusze norweskie w sensie dosłownym idą w świat. Bardzo popularne jest też branie udziału w różnego rodzaju kwestach finansowych. Przede wszystkim istnieje tutaj coś, co część z naszych słuchaczy być może pamięta z własnego życia, czyli prace społeczne. To się nazywa tutaj „dugnad”, czyli poświęcenie bezpłatnie swojego czasu, kilku godzin. Na przykład jak dzieci w danej klasie mają trening, to rodzice prowadzą te treningi, organizują je albo ktoś się deklaruje, że bierze udział w logistyce. Albo raz lub dwa razy do roku cała wieś chodzi i zbiera razem śmiecie, których tu oczywiście prawie w ogóle nie ma. To jest wszystko świetnie zorganizowane. Jest ktoś, kto mówi, jak podzielone są sektory w tej wsi, kto gdzie zbiera. Na koniec jest przygotowany drobny poczęstunek, z czekoladkami, w podziękowaniu dla tych wszystkich, którym udało się coś znaleźć. Przenikają się te formy zaangażowania na rzecz czystości we wsi czy cyrkulacji przedmiotów drugiego obiegu. Przekłada się to też na funkcjonowanie instytucji. Nigdy nie wyobrażałam sobie, z jak wielkim zaangażowaniem rodzice mogą funkcjonować w komitecie rodzicielskim. Jak serio ta funkcja jest traktowana. Jak wielostronicowe są referaty, czyli raporty z działania spotkań komitetu rodzicielskiego. Jak bardzo poważnie wyglądają wybory do komitetu rodzicielskiego. Jest to taka mikrodemokracja w pigułce. Oglądanie tego, jak ci rodzice są zaangażowani na zebraniach. Jak wygląda dyskusja o tym, w jaki sposób naprawimy ten ukruszony krawężnik przy szkole, przecież to już kolejny sezon tak wygląda. My sobie wtedy z innymi Polakami patrzymy na siebie i myślimy: „żeby każda szkoła miała takie problemy” i „mogą sobie pozwolić na takie dyskusje”. Świat byłby wtedy cudowny.

AR Wydaje mi się, że jak opowiadasz o tym, to złożyłam sobie własną definicję w głowie, że to jest kultura dawania. To znaczy, że bardzo dużo się daje. I to nie do końca polega tylko na tym, że Norwegom żyje się dostatnio i że mają takie poczucie pełności. Na ile to poczucie pełności wynika z kultury dawania. Oba elementy są potrzebne, czyli poczucie dostatku nie tylko materialnego, ale też poczucie indywidualnego spełnienia i tego, że się ma coś do oddania.

HZ Rzeczywiście bardzo często pada ten argument. Że łatwo jest mówić o wolontariacie, o zaangażowaniu, o dobrym życiu i błahych problemach, kiedy żyje się na ropie. Kiedy cały kraj utrzymuje ta kura znosząca złote jajka i kolejne pokolenia są zabezpieczone. Rzeczywiście w Norwegii na 100 lat do przodu kolejne pokolenia mają zabezpieczone pełne życie socjalne, łącznie z emeryturą. Tutaj funkcjonuje coś takiego jak emerytura obywatelska, która też bardzo zmienia myślenie o tak zwanej karierze. Kiedy człowiek wie, że niezależnie od tego, czy zaangażuje się w ciężką pracę w korporacji czy w ciężką pracę w sektorze publicznym, czeka go taka sama opieka na starość. Ale to jest historia ostatnich kilkudziesięciu lat Norwegii. Socjaldemokracja tutaj jest dużo silniej, mocniej i dawniej ugruntowana niż czasy lat 70. Mniej więcej [wtedy], kiedy ta ropa rzeczywiście trysnęła pieniędzmi. A do tego, i to jest bardzo ciekawe, w Norwegii bardzo silnie wciąż obecne są staroskandynawskie etosy plemienne. Nawet nazwa parlamentu norweskiego „Stortinget”, którą moglibyśmy przetłumaczyć jako „wielkie zebranie”, „wielka narada”. To jest dosłownie ta sama nazwa, która obowiązywała w kulturach wikingów, gdzie każdy problem danej społeczności omawiało się w kręgu. Dzisiaj parlament to jest wielki krąg. Nam trudno sobie wyobrazić, by na przykład tak się nazywał nasz parlament. W Norwegii, na powierzchni większej niż Polska czy bardzo zbliżonej do Polski, jest 5 milionów ludzi. Ludzie są bardzo zależni od siebie i to od zawsze. Tradycja omawiania wszystkiego na wszystkie strony i brania pod uwagę każdego głosu, dbania o to, żeby potencjał każdej osoby został dla społeczności optymalnie wykorzystany, żeby nie zginął, to jest coś, co tu się bardzo czuje. Człowiek o wiele więcej znaczy niż w Polsce. To jest niesamowite. Człowiek jako jednostka. Trudno podać przykłady, ale ja to najbardziej widzę jako matka w szkole, czyli to pochylanie się nad każdym dzieckiem. Ostatnio zadzwonił do nas nauczyciel jednego z naszych dzieci do domu, żeby zapytać, porozmawiać, czy nasze dziecko przypadkiem się nie stresuje w szkole. Bo nie ma naszego dziecka od kilku dni. Nieobecność była z powodu przeziębienia, ale przy okazji nauczyciel chciał się dowiedzieć, jak się to dziecko ma. To jest coś, na co absolutnie nie ma przestrzeni w polskiej szkole - ani czasu, ani miejsca, ani pieniędzy. W tym miejscu wracają połączenia na wielu poziomach. Poczuliśmy trochę, że ten nauczyciel to taki wujek rodowy, który troszkę kontroluje, ale troszkę się martwi. Pytał, co u dziecka i czy na pewno tylko chodzi o to bolące gardło, bo może chodzi o coś, co on powinien wiedzieć. I wtedy on przejmie ten problem i ten temat w szkole. Dziecko i jego potrzeby tutaj o wiele więcej znaczą. Człowiek, który na poziomie pracy ma znacznie więcej przestrzeni do samorealizacji. W szczególności do realizacji takich potrzeb, które niekoniecznie są akceptowane społecznie w krajach kapitalistycznych. Takich potrzeb, jak zwolnienie od psychiatry, bo jest ciężko. Wypalenie zawodowe - tutaj w ogóle nie ma z tym najmniejszego problemu. Zupełnie normalnie przyjęte jest to, że ktoś dzwoni i mówi, że nie da rady przyjść do pracy, bo bardzo ciężko spał. Ja to bez przerwy słyszę. Oczywiście nie musi przedstawiać żadnego zwolnienia. Jest pula dni, które można na taki przypadek wykorzystać. Tutaj człowiek to znaczy coś więcej, a jednocześnie wszyscy są sobie bardzo potrzebni. Wszyscy sporo o sobie wiedzą. Ostatnio w lokalnej gazecie natknęłam się na tabelkę z informacją o 10 najzamożniejszych osobach w danej gminie. Trochę byłam zszokowana. Wypisane są zarobki roczne. Kto ile zapłacił podatku. To jest coś, do czego my jesteśmy nieprzyzwyczajeni. My w tej chwili domagamy się w Polsce ujawnienia majątku żony premiera. A tutaj po prostu takie rzeczy się publikuje. Tu wszystko jest transparentne.
Aby dowiedzieć się, kto ile zarabia, po prostu wpisuje się w internecie dane sąsiada. Ludzie bardzo dużo o sobie wiedzą i są bliżej siebie. [Wbrew temu, na co wskazywałyby stereotypy] Bliżej siebie jako obywatele i współtwórcy wspólnoty.

AR Zdaje się też, że dostęp do informacji publicznych jest znacznie łatwiejszy niż w Polsce.

HZ Tak, jest ogromna transparentność i o wiele prostsze procedury. Chociaż, ze względu na poszanowanie praw pracowniczych i pracy osób na wszelkich poziomach kompetencji i wykwalifikowania, Polacy mają często takie poczucie i pokusę, żeby powiedzieć: „No, jak za komuny u nas. No, jak za PRL-u. Czekamy i czekamy na ten papier. No, ta Pani ma przerwę jak za komuny”. To rzeczywiście jest coś, z czym Polacy się zmagają. Dziwią się temu i właśnie w ten sposób komentują. Z tym mi się to kojarzy. Ja też tego doświadczyłam. Potrzebowałam coś załatwić w gminie, nazywanej tutaj komuną. Nie dostawałam bardzo długo odpowiedzi na maila. Moim zdaniem długo, tzn. kilka dni czekałam na maila od urzędniczki. Postanowiłam napisać do niej przez messengera, tak troszkę półprywatnie. Chciałam się upewnić, czy może mam złego maila? A ona mi od razu napisała, że nie mam złego maila, ale po prostu nie odpisuje, bo ona teraz jest na zwolnieniu. Odpisze. Kiedy? Jak wróci? Nie wie, kiedy. Po prostu. I musiałam to zaakceptować. Bardzo mnie dziwiło, nawet rozmawiałam o tym ze znajomymi. Ale jak to, to nikt jej nie zastępuje? Ustawiłaby sobie zwrotne odpowiedzi, że jest na zwolnieniu. Żebym wiedziała, o co chodzi. Tutaj ludzie mają bardzo duży zakres tolerancji. Do [tak zwanego] czynnika ludzkiego, do niepewności, do zmienności, do nieprzewidywalności. Nikt się nie dziwił, prawdopodobnie poza mną, że ani nie ma odpowiedzi, ani nie wiadomo, o co chodzi. Po prostu się czeka.

AR Opowiadasz o tym, że ten świat jest urządzony trochę na innych zasadach. Zasadach, które nam mogą się wydawać kontrowersyjne. Na wszystko trzeba czekać. Nie wiadomo, kiedy się uzyska odpowiedź i czy w ogóle. To olbrzymia niepewność. Wczoraj załatwiałam coś w urzędzie i rozmawiałam przez chwilę z urzędniczką. Była przytłoczona nerwowością wszystkich osób, które do niej przychodzą i chcą na szybko wszystko na już. I ona czuła się nieuszanowana przez osoby, z którymi jest w kontakcie. Jak opowiadałaś, że na wszystko trzeba czekać, to zdarza się, że u nas jest odwrotnie. Jest pospieszanie. Urzędnik powinien wszystko wykonać natychmiast, kiedy tylko ja tego potrzebuję.

HZ U nas [w Polsce] jest „klientelizm” i pomieszanie ról. Nadużywanie wyimaginowanej władzy petenta wobec urzędnika.

AR Albo urzędnika wobec petenta. Czasami zdarza się, że obywatel musi czekać bardzo długo. Bardzo długo szukać odpowiedzi. Szukać odpowiedniej osoby z urzędu, która pomoże załatwić sprawę. Mamy szereg trudnych doświadczeń za sobą w kontaktach z instytucjami, urzędami. Ale jak opowiadasz, to jest w tym dużo inspirującej przestrzeni. Naprawdę nie trzeba się bać, że coś nie zostanie przeze mnie załatwione. A ktoś nie przyklei mi karteczki „obywatel gorszej kategorii”, który się nie wyrabia z różnymi zobowiązaniami wobec państwa.

HZ Oj, tak. To jest bardzo uwalniające. Tutaj wręcz niemile byłaby widziana taka osoba, która jest takim półrobotem. Do spotkania, które właśnie chciałam omówić, ostatecznie doszło w gminie. To miała być odpowiedź gminy na pewną inicjatywę, którą ja z koleżanką chcę rozwinąć. To spotkanie, jak już do niego doszło, było wspaniałe, ciepłe i przesympatyczne. Absolutnie to nie było spotkanie w okienku czy przy ladzie, tylko w pokoju konferencyjnym, długie, pogłębione. To, czym byłyśmy obie zauroczone, trochę zdziwione, to tym, że urzędniczka, która jest odpowiedzialna za rozwój biznesu w całej naszej gminie, przyjęła nas w stroju, który jest bielizną termiczną. Czyli [to] taka koszulka z długim rękawem, [taki] ocieplacz norweski. Byłyśmy pierwszy raz na spotkaniu biznesowym tutaj. Zastanawiałyśmy się [wcześniej], czy może chociaż na spotkanie biznesowe nie przychodzi się tutaj w sweterkach, w ubraniach bardzo wyluzowanych. [Ale nie.] I to zdejmuje ciężar. Tu nikt by nie powiedział, że to jest nieprofesjonalne. Ona była bardzo dobrze przygotowana. Zrobiła research. Zaoferowała nam mnóstwo pomocy. Rzeczywiście trudno to sobie wyobrazić, żeby nawet urzędniczka na poziomie gminy mogła sobie wyglądać, jak chce, Mogła sobie chorować. Mogła sobie odpisać na maila albo nie. A jednocześnie miała przestrzeń na serdeczną współpracę. Bo jak tu już się coś załatwi, jak się do kogoś człowiek dostanie, to wszyscy to powtarzają. To jest bardzo dobre. Człowiek znowu czuje się ważny. Nie czuje się jakąś tam pozycją w Excelu, tylko rzeczywiście jest zauważony jako całość.

AR Nie jak petent.

HZ Tutaj jest umiejętność nasycenia się tym, co jest. Można to interpretować dwojako. I tak to bywa interpretowane, szczególnie przez imigrantów, że Norwedzy, pomijając oczywiście kwestię zamożności, mają albo niski poziom oczekiwań wobec rzeczywistości, albo wysoki poziom akceptacji trudności. I to rzeczywiście wzbudza we mnie nieodmienną fascynację, Jak niewiele tutaj wystarczy, żeby coś uznać za dobre, wystarczające, akuratne. W Norwegii jest mnóstwo niepisanych zasad. Na przykład jak przebiegają urodziny dla dzieci. I to są dużo skromniejsze imprezy niż te, które znamy w Polsce. A uważane są za doskonałe. Wystarczy na spotkaniach między dorosłymi postawić świeczkę na stole i zaserwować herbatę. I to jest uważane za wspaniałą atmosferę i wspaniałe spotkanie. To mnie bardzo dziwiło na początku i jeszcze trochę mnie dziwi. Jak to, w takim bogatym kraju, i tylko herbata i świeczka. I oni to uważają za udany wieczór, wręcz przyjęcie i gościnność? To też widać po architekturze. Tu wszyscy Norwegowie, nawet ci milionerzy, mieszkają w rybackich, drewnianych domkach. Nie wyprowadzili się, nie wybudowali złotych pałaców, tak jak to w Arabii Saudyjskiej się dzieje. To są dwa kraje, które można porównywać, bo mają podobną historię nagłego bogactwa. I tam się natychmiast społeczeństwo rozwarstwiło i zrobiła się hierarchia pionowa. A tutaj ludzie, jakimś cudem, dla mnie wciąż tajemnym, są w stanie sycić się tym, co mają. Świetnie to widać na poziomie tego, czy musisz epatować metkami, złotym płotem, złotymi zębami, pałacem. Nie, absolutnie nie. Od osoby o najmniejszych zarobkach do osoby o największych zarobkach, które tutaj też się nie różnią za bardzo. Te widełki nie są jakieś szokujące w Skandynawii. Osoby potrafią, mam wrażenie, sycić się tym, co mają. Nie jestem pewna, skąd to się bierze. To jest nieprawdopodobna umiejętność. Mieszkańcy naszej wsi wciąż wysyłają sobie zdjęcia tej naszej wsi i się cieszą, jaka ona jest ładna. Mówię o grupie fejsbukowej z naszej okolicy. Robią zdjęcia w trakcie spaceru i sobie wysyłają. I wiem, że oni tu mieszkają od pokoleń. To są ludzie, którzy widują to codziennie i będą widywać przez następnych kilkadziesiąt lat. Potrafią zrobić sobie z tego poezję codzienności i ubrać to w trzy słowa. Poezja norweska też jest bardzo minimalistyczna i ciekawa. Często odnosi się właśnie do przyrody. I to jest kolejny element, który pozwala zachować spokój i wzmacnia akceptację na poziomie instytucji i nieprzewidywalności. Cieszenia się tym, co jest.

AR Czy myślałaś o tym, w jaki sposób i którą z rzeczy można by było już teraz zacząć przenosić na polski grunt ? Jaki sposób myślenia, jakie drobne zmiany? No bo rozumiem, że struktura i rzeczywistość są urządzone zupełnie inaczej i według zupełnie innych zasad. Czy nie moglibyśmy trochę tej utopii uszczknąć dla siebie? Tego spokoju, poczucia dostatku mentalnego, nie finansowego. Na finansowy na razie nie mamy tak dużych widoków, chociaż Polska jest w grupie krajów, które nadal są dobrze sytuowane w porównaniu z różnymi innymi krajami na świecie. Musimy o tym pamiętać, że nie jesteśmy krajem biednym. Nie jesteśmy krajem, gdzie poziom ubóstwa jest tak wysoki jak w krajach tak zwanego trzeciego świata. Musimy pamiętać, że w sumie żyjemy w dużym dostatku, ale nadal czujemy ten rodzaj głodu, braku. Jest tęsknota za lepszym. Nie chciałabym, żeby nasza rozmowa była o tęsknocie za materialnym dostatkiem, ale o dobrostanie, to znaczy o poczuciu, że mamy wystarczająco dużo. I że z tym „wystarczająco dużo” możemy zrobić takie rzeczy, które sprawią, że będziemy mieć tego „wystarczająco dużo” więcej.

HZ Jestem przekonana, że w Polsce jest „wystarczająco dużo”, żeby poczuć się tak jak w Norwegii. Szczególnie gdy obserwowałam, jak funkcjonowały instytucje kulturalne [w Polsce]. A także osoby pracujące przy festiwalach, inicjatywach, w muzeach czy w innych instytucjach, do których jako dziennikarka przez lata byłam zapraszana. Pamiętam nerwowość, ogrom pracy, przede wszystkim kobiet, pracy na zapleczu, w biurze prasowym, przy współpracy z dziennikarzami, z gośćmi, pracy logistycznej. Wspaniałe kobiety bardzo poważnie traktujące swoją rolę i bardzo nie doceniające siebie. Tutaj [w Norwegii] osoby, które pracują w kulturze, robią znacznie mniej i mają dużo większe poczucie satysfakcji. Nie widzę tutaj żadnych kompleksów, takich, jakie czuć u osób zaangażowanych w kulturę w Polsce. Kompleksów w takim sensie, że jeszcze, że szybciej, że muszą odebrać wszystkie telefony, ktoś dzwoni, ktoś coś chce załatwić. Tutaj nawet ludzie pracujący przy różnych projektach nigdy by sobie nie pozwolili na przyjęcie zbyt wielu nierealistycznych obowiązków i oczekiwań. Takie porównanie jeden do jednego mam przy organizacji wieczorów autorskich. W Polsce brałam w nich udział jako osoba prowadząca te wieczory, jako dziennikarka. Miałam wtedy kontakt z reprezentantami wydawnictw. Widziałam, jak to jest organizowane. Dużo było w tej pracy spięcia, stresu. Mało czasu na delektowanie się tym, jaką mamy fantastyczną pracę. Teraz jako wolontariuszka w bibliotece mam z tym do czynienia. Widzę, jak to wygląda. Nieporównywalny spokój, a z drugiej strony bardzo poważne podejście do punktualności. Wystarczy po prostu, że przyjedzie autor. Wystarczy, że ktoś poprowadzi to spotkanie. I wszyscy są naprawdę bardzo zadowoleni. W Polsce na takich spotkaniach jest wiszący w powietrzu stres. Tu jest inny układ. Przede wszystkim obserwuję, jak pracujące tutaj bibliotekarki są zaangażowane w organizowanie eventów kulturalnych na lokalną skalę, mikroskalę.
One się tak samo tym cieszą, co mnie zaskakuje. W Polsce jestem przyzwyczajona do zakulisowej perspektywy, że „może już idą”, ale „jeszcze nie zdążyliśmy”, „dobra, niech już się to skończy”, „zrób zdjęcia, wrzuć na Instagram szybciutko”. W Norwegii osoby, które są organizatorami/ organizatorkami, jednocześnie są uczestnikami i nie mają żadnych kompleksów. Jestem przekonana, , że tutejsze [norweskie] animatorki kultury, które znam, byłyby pod ogromnym wrażeniem kompetencji i pracy polskich animatorów kultury. Oni są bardzo pracowici i naprawdę potrafią wiele. Tylko ten duch kapitalizmu krąży również w instytucjach publicznych: pośpiech, konkurencja, poczucie, że ciągle jest za mało, albo robimy to za wolno, albo ktoś będzie niezadowolony, albo mogło być lepiej z takich czy innych powodów. W naszej bibliotece lokalnej prowadzę media społecznościowe. Prowadzę profil instagramowy i fejsbukowy. Jestem tym zdumiona, że ktoś pozwolił emigrantce, która uczy się norweskiego, proponować lokalnym czytelnikom książki w języku, w którym dopiero uczę się czytać. Oczywiście moje teksty są weryfikowane pod względem literówek. Ale nie zdarzyło się nigdy, żebym na przykład dostała taką uwagę: „Słuchaj, ale nie pasuje do naszej kultury ten twój żarcik”. Po prostu to jest przyjmowane. Ok. To wystarczy. Przyszłam ja, czyli emigrantka. Rzeczywiście wiem sporo na temat tego, jak komunikować sprawy dotyczące kultury. Fajne te posty robię także, wiem, o co chodzi. Co prawda zdarzyło mi się parę wpadek związanych z nieznajomością niuansów językowych. Ale to jest wystarczające. Fakt, że zaczęłam od topornych postów. No nie wiedziałam, jak to robić, ale pozwolono mi się rozwijać. One poszły publicznie, one są, wiszą i to jest ok. Lepsze to niż nic, bo akurat te kanały w mediach społecznościowych były trochę uśpione.

AR Opowiadasz to w atmosferze, która pozbawiana jest krytycznego ducha. [Ten duch] bardzo często towarzyszy naszej pracy, nie tylko w kulturze. Myślę, że każdej pracy tutaj w Polsce. Mamy poczucie, że jesteśmy oceniani. Sami z siebie nie jesteśmy wystarczająco zadowoleni. Cały czas mamy poczucie, że musimy sprostać niedosięgnionemu ideałowi, który właściwie nawet nie istnieje. Wystarczy, że jedna osoba robi coś lepiej, więcej, bardziej. To my też musimy być lepiej i bardziej. Bo jak nie, to coś jest z nami nie w porządku. Nawet jeżeli jesteśmy pewni swojej pracy, to i tak mamy w sobie rodzaj nerwowości. Że wskaźniki, że ocena, że ktoś może być niezadowolony, trzeba coś zmienić, ocenzurować, docisnąć bardziej pedał gazu.

HZ Tak, absolutnie się z tobą zgadzam. Dokładnie mam takie poczucie, że tutaj jest więcej przestrzeni do cieszenia się z tego, co robisz, bez wiecznego porównywania się. I znowu wracamy do kontekstu politycznego czy też ustrojowego, bo to ma ogromne znaczenie. W Norwegii jest socjaldemokracja. Co roku organizuje się konkurs letniego czytelnictwa dla dzieci. Program trwa przez całe lato. Proponuje się dzieciom konkretne książki, są zadania do tych książek. Na koniec jest wielka inauguracja, wizyta autorów w bibliotekach. Co roku jest wielka dyskusja, jak ten program powinien przebiegać. Żeby zachęcał do czytelnictwa. Żeby zminimalizować absolutnie poziom konkurencji między dziećmi, a zwiększyć poziom uczestnictwa [w kulturze]. Nie ma oczywiście nagród wyłaniających najlepszego czy najsłabszego czytelnika danego roku, chociaż rzeczywiście każde dziecko zgłasza, ile stron przeczytało czy rozdziałów.

AR Bardzo ciekawa perspektywa konkursu, który nie jest konkursem.

HZ Tak, też między innymi z tego powodu nie ma ocen aż do poziomu naszego jeszcze niedawnego gimnazjum. Nie ma ocen takich jednostkowych w ogóle, żeby nie wzbudzać niepotrzebnego napięcia wynikającego z wiecznego porównywania się nawzajem. Niepokoju, że czegoś mi brakuje. Albo jeśli jestem teraz w czołówce, to co ja muszę zrobić, żeby utrzymać tę czołówkę. Bo zaraz ktoś dyszy na moim karku i na pewno mnie wyprzedzi. To ma związek ze strojem i to przenika do instytucji publicznych. Nawet jeśli, powiedzmy, kapitalizm nie dotyczy bezpośrednio funkcjonowania instytucji kultury na Mazowszu, to jednak klimat funkcjonowania w państwie, sposób ubiegania się o finanse jest jedną wielką konkurencją. To ogromny trud i przedzieranie się przez dżunglę. Oczywiście, że w Norwegii jest dużo łatwiej o pieniądze dla kultury. Tutaj bardzo się o to dba. Nawet w takiej malutkiej miejscowości jak nasza jest dosyć łatwo o zaproszenie kogoś reprezentującego ważny fragment czy przestrzeń kultury. Norwegia prowadzi taki program „kultur der du bur”, czyli „kultura tam, gdzie mieszkasz”. Bo nie dość, że w Norwegii mieszka się przede wszystkim na wsi, a nie w mieście, to kultura jeździ po kraju. Nie może być tak, że skoro nie masz dostępu do teatrów i do dużych instytucji, to po prostu nie korzystasz z tego typu kultury. Ta kultura tutaj przyjeżdża. Jak przyjmowałam tuż przed spotkaniami autorskimi pisarzy, którzy za godzinę czy za jakiś czas mieli poprowadzić spotkanie, to doskonale znam to polskie przyjmowanie: „Dzień dobry. Tu proszę sobie powiesić płaszcz, może herbaty, tu jest zaplecze itd.”. Tutaj klimat takiego spotkania i postawa takiej osoby jest zupełnie inna niż w Polsce. Bo taka osoba, jak tu przyjedzie, to w poczuciu obowiązku, służby. Ta osoba jest bardzo skromna. Ostatnio była u nas uznana autorka kryminałów. Byłam zdumiona, jak bardzo nie ma w tym celebrytyzmu. A jednocześnie jest poczucie zadowolenia.
Każda z tych osób miała czas przed spotkaniem, żeby usiąść z nami i napić się herbaty. W Polsce jest zamieszanie tuż przed premierą czegokolwiek. A tutaj jest zawsze ten spokój, nawet jeśli coś jest nieprzygotowane. Myślałam, że może będę potrzebna osobie, która miała moderować [spotkanie], pierwszy raz w tej roli. Może będę potrzebna do przegadania pytań. Byłam gotowa na to, żeby wesprzeć tę osobę, bo sama mam za sobą mnóstwo doświadczeń. Ale był taki luz i spokój, że nie było to potrzebne. Wszystko przebiegło świetnie. Myślę, że to tło socjaldemokratyczne bardzo wiele robi. Człowiek czuje się w porządku, dowartościowany. Czuje się wystarczająco kimś od dziecka. Tak też jest wychowywany w szkole i w domu. W socjaldemokracji nie ma aż tak ogromnej potrzeby konkurencji. Poczynając od tego, że jesteś kimś w szkole. A kończąc na tym, że niezależnie od tego, w jakiej pracy się realizujesz, tak samo czeka na ciebie godna starość, godna emerytura. Twoje dzieci [czeka] godna, bezpłatna edukacja jak wszystkich innych. I to też zmniejsza wbrew pozorom codzienną konkurencję, napięcie i niepewność: „A może powinnam się przebranżowić, a może powinnam zagwarantować, zabezpieczyć, zapewnić dzieciom coś innego?”. To nie ma znaczenia. Wszyscy mają to samo. Te same zapewnione szanse. Oczywiście nie da się przenieść do Polski tego poczucia bezpieczeństwa. Natomiast jestem pewna, że kompetencje pracowników polskiego sektora kultury byłyby naprawdę imponujące tu w Norwegii. Absolutnie nie ma najmniejszych powodów do kompleksów. One nie są nawet takie same. One bardzo często przewyższają kompetencje osób, które zajmują się kulturą tutaj. A i tak ta kultura ma się świetnie. Ma się fantastycznie.

AR Mówisz o ustroju socjaldemokratycznym, który ugruntowuje pewien sposób funkcjonowania od dziecka i bycia obywatelem w danej społeczności. Druga kwestia [dotyczy] relacji obywatela/mieszkańca z władzą. Wygląda ona zupełnie inaczej. Możesz powiedzieć o tym, jak to jest?

HZ Nietrudno się domyślić, że tutaj znowu jesteśmy na drugim końcu continuum. Władza może być traktowana albo jako przywilej i okazja do nadużyć, albo jako służba i obowiązek wspierania i pomocy, czyli przemoc albo pomoc. U nas [w Polsce] władza jest traktowana jako narzędzie przemocy, a nie jako zobowiązanie. [Funkcjonuje] tylko zawsze na poziomie deklaratywnym i tylko do momentu zakończenia kampanii wyborczej. Teraz jestem myślami w naszym urzędzie gminy [w Norwegii]. Na przykład to spotkanie z szefową do spraw biznesu na nasz region, która nas przyjęła w bieliźnie termicznej, co było fantastyczne i rozluźniające. To była tak ciepła i fantastyczna rozmowa, przeplatana wątkami o dzieciach, o małżeństwie, o rozwodzie. No coś fantastycznego. Tutaj bardzo wiele [rzeczy] w codzienności, w życiu człowieka jest związane ze wsparciem ze strony władzy lokalnej. Jest mnóstwo dotacji, mnóstwo spraw do załatwienia. Z władzą ma się dużo więcej do czynienia niż w Polsce. Jak to w socjaldemokracji, gdzie ten organizm państwowy jest dosyć rozbudowany. Trudno czasami jest doczekać się na swoją kolej. To jest dla mnie też trudne. Są ograniczone bardzo godziny pracy funkcjonowania różnych instytucji, również komercyjnych. Apteka jest czynna do godziny 16:00. Nigdy się do tego nie przyzwyczaję. K [Ale gdy już dojdzie do tego kontaktu z władzą], to rzeczywiście jest to kontakt przynoszący ulgę i pomoc, a nie zagrożenie i przemoc.
Ten słynny „Barnevernet”, czyli ministerstwo do spraw ochrony interesu dziecka, praw dziecka [Urząd Ochrony Praw Dziecka]. Jest [to] trochę trudne do przetłumaczenia. Nie ma odpowiednika takiej instytucji ani w Polsce, ani w zasadzie w ogóle w kulturach naszego kręgu cywilizacyjnego. Skandynawia jest wyjątkowa, a Norwegia w szczególności, bo to jest norweski wynalazek. W mediach Barnevernet funkcjonuje jako straszak, który rozrósł się ponad swoją utopijną ideę. Czasami [się?] pokazuje, jak zdemoralizowana władza może skrzywdzić kogoś. To się zdarza, ale to jest promil. Tutaj przede wszystkim słyszę od większości osób, jak bardzo Barnevernet pomaga. A to jest władza. Na przykład mam norweską znajomą. Przez rok miała trudną sytuację w rodzinie, w związku z chorobą męża. Nie jakoś bardzo ciężko, ale to była choroba jelit, utrudniająca mocno życie na tyle, że mąż nie mógł zajmować się dziećmi. Ona [znalazła się] w takiej sytuacji, że była na pełnym etacie w swej pracy. I jednocześnie nie miała drugiego rodzica do równego podziału obowiązków rodzicielskich i domowych. Poszła do Barnevernet powiedzieć, że jest przeciążona i że jest jej trudno z tym. „Barnevernet wykonał niesamowity gest i ruch jako władza. Wykupił ją z jej stanowiska zawodowego na rok, płacąc jej tę pensję tak, żeby mogła sobie kogoś na zastępstwo bez straty finansowej przyjąć. I moja znajoma przez rok, kiedy mąż już dochodził do siebie po operacjach, miała absolutne bezpieczeństwo socjalne. Do tego oczywiście Barnevernet zaproponował osobę, która mogłaby wozić dzieci na treningi. No bo skoro nie ma taty, to ze wszystkim nie dasz rady, nawet jak nie pracujesz. I to jest też oblicze władzy. Tutaj bardzo często się idzie do władzy po pomoc i wsparcie. Czasami mam wrażenie, że człowiek, obywatel, petent jest wręcz infantylizowany. Czasem to jest deprymujące. Możesz poprosić o materiały po polsku. Nasza rozmowa w prowincjonalnym urzędzie gminy odbyła się po angielsku. Bo tak nam było wygodniej. To jest nie do wyobrażenia u nas [w Polsce], ale tutaj rzeczywiście jest tak, że petent jest najważniejszy. Pewnego rodzaju relacją władzy jest rozmowa pacjenta i lekarza w gabinecie. To jest zawsze pewna nierównowaga sił, kompetencji, pozycji. Ktoś jest zestresowany swoim stanem, niewiedzą, pozycją. To, żeby się rozebrać przed obcą osobą. . Tutaj jest taka praktyka, że lekarz ma obowiązek mówić takim językiem do pacjenta, aby [ten] miał absolutną pewność, że nie deprymuje go trudnymi sformułowaniami. Pacjent musi rozumieć [co się do niego mówi]. Jest powszechną praktyką, że tutaj pacjentowi się rysuje, co się dzieje w środku [ciała]. Po prostu mu się rysuje organy jako notatkę. Po prostu „słuchaj, tutaj tak wygląda dana twoja część w środku. Tu się zadziało to, a my zrobimy teraz to”. Po to, żeby jak najprostszym językiem zrealizować swoją funkcję. Nawiązać relację i pomóc. Tutaj rzadko kiedy można spotkać się z sytuacją, że władza to nadużycia i władza to przemoc. Czasami władza to jest bezwład, to się czuje. Natomiast nie ma lęku, że ktoś może zrobić krzywdę, że lepiej się nie pokazywać. Najwyżej się nie uda. Władza jest częścią tej struktury. Władza jest bardzo rozbudowana. Nasz urząd gminy jest bardzo rozbudowany, więc pół wsi ma jakiś związek z władzą. To też zmienia postać rzeczy.

AR A ten element władzy albo zwierzchności autorytetu, nierównowagi rang społecznych funkcjonuje też w sferze pracowniczej. Wiadomo, że [są] szefowie i są podwładni. Wspomniałaś o tym, że są dodatkowe prawa pracownicze. Można zadzwonić do pracy, powiedzieć, że źle się spało. Że nie przyjdzie się dzisiaj do pracy i jest to usankcjonowane. To nie jest urlop na żądanie, który mamy u nas w prawie pracy, tylko po prostu jest to niesformalizowana umowa pomiędzy pracodawcą a pracownikiem.

HZ Tutaj funkcjonuje prawnie taka pula dni - to jest takie chorobowe, bez potrzeby przedstawiania zwolnienia od lekarza.

AR Jak widzisz tę relację szefa z pracownikiem, ale też społeczne usytuowanie tej roli pracowniczej? Jak [to] jest być pracownikiem w Norwegii?

HZ Ja mam do czynienia przede wszystkim z instytucjami publicznymi, co też jest charakterystyczne dla tej części Europy. Ale ja mieszkam na prowincji, więc nie mam tu za dużo do czynienia z taką korporacyjną kulturą pracy. Nie mam znajomych pracujących w korporacjach. Sektor prywatny występuje w drobnych przedsiębiorstwach budowlanych czy handlowych. Jednak rzeczywiście ten etos praw pracowniczych jest bardzo duży. Na pewno mam duże doświadczenie związane z pracą w sektorze służby zdrowia. I to są ogromne różnice w stosunku do tego, co jest w Polsce. W Polsce, jak się pracuje w publicznym ośrodku zdrowia, to hierarchizacja jest tak ogromna jak w najokrutniejszej korporacji albo pałacu w Arabii Saudyjskiej. I naprawdę trzeba uważać, by nawet o pół kroku nie wyprzedzić profesora na obchodzie, bo można sobie narobić kłopotów. Jest taki przykład, który bardzo lubię opowiadać. On w skrócie pokazuje wszystko. Mojego męża do pracy w lokalnym szpitalu [w Norwegii] rekrutował ordynator - szef oddziału, który jest pielęgniarzem. Jest on jego szefem, który decyduje o grafiku pracy podwładnych mu lekarzy. Na codzienną odprawę, spotkanie przed tym, zanim personel rozejdzie się po oddziale do swoich zadań, on przychodzi z kubkami i dzbankami kawy. I to on pracowników częstuje kawą rano. A potem sam idzie do swojej pracy pielęgniarskiej, będąc szefem zespołu lekarzy. Nikt tu się niczemu nie dziwi, a już temu, że mężczyzna jest pielęgniarzem, to już najmniej. Tutaj bardzo pilnuje się tego, żeby nie było zbyt dużych różnic w pozycji społecznej, merytorycznej ani finansowej między pracownikami. Na poziomie służby zdrowia, mój mąż, który jest lekarzem, mówi, że to jest fantastyczne odciążenie. W Polsce od [tych samych osób] oczekuje się bycia wysoko w hierarchii, bycia nieomylnym, bycia tym lekarzem. Bycia tym, który wskaże palcem personelowi pielęgniarskiemu, co należy zrobić. Tu, w Norwegii, na przykład niektóre procedury medyczne, ich zainicjowanie wręcz należy do personelu pielęgniarskiego. Dla mojego męża to jest fantastyczne i wielka ulga. Bo zdaje sobie sprawę, że to właśnie te osoby mają największy kontakt z pacjentem, najlepiej znają pacjentów. Są pewne sprawy, o których te osoby wiedzą lepiej niż lekarz. Tutaj to się bierze pod uwagę i to funkcjonuje.

AR Czy to funkcjonuje w ten sposób też w innych branżach?

HZ Tak. Teraz rozszerzam swoje myślenie na wszystkie inne relacje, jakie znam. W bibliotece, w której pracuję, jej szefową, jak też szefową wydziału kultury w naszej gminie, jest dziewczyna trzydziestoparoletnia. Bibliotekę prowadzi z kolei małżeństwo starszych osób. Można powiedzieć, dużo bardziej od niej doświadczonych, mających dużo większą wiedzę. Obserwuję tę relację, jak młoda dziewczyna zarządza pracą tych dwojga osób akurat w tej instytucji, bo jestem z nią związana. Są też inne instytucje kultury w tej maleńkiej wsi. Mamy też galerię, kino. Tutaj bardzo się uważa, żeby ten „ageizm” nie funkcjonował w żadną stronę. To znaczy nikt nie śmie podważać kompetencji tej młodej dziewczyny tylko dlatego, że niedawno skończyła studia i w tej chwili jest w trzeciej ciąży. Większość czasu zawodowego dotychczas spędziła z małymi dziećmi i zaraz znowu wróci do tego zajęcia. Tu się podchodzi ze spokojem do różnic w doświadczeniu. Ona ma doskonałe wykształcenie, jest menedżerką kultury. Przynajmniej w tym obszarze kultury, który obserwuję, też nie widzę żadnych napięć. Biorę udział w zebraniach naszych bibliotek, gdzie zastanawiamy się nad różnymi kampaniami. Podczas tych spotkań ma się poczucie, jakby brało się udział w spotkaniach towarzyskich. „A co ty o tym myślisz? Jak uważasz? To jest świetnie, a to ciekawe, z czym ci się to kojarzy?” Właściwie nie wiadomo, kto jest liderem tego spotkania, kto je prowadzi, kto tutaj ma ostatnie słowo. Takie jest poczucie. Oczywiście wiadomo, kto jest szefem. I też ciekawe, bo tu jest taki zwyczaj, że to szefowa przysyła raport ze spotkania z notatkami. W Polsce bardzo często oczekuje się tego od osoby, która, powiedzmy, ma najniższą hierarchię w danym zespole, że będzie siedziała i robiła notatki. W szpitalu jest to samo. To szef, ordynator, po spotkaniu pisze notatki. „Dzisiaj Ruth zgłosiła uwagę taką i taką, chciałbym, żebyśmy ją przemyśleli, a inna pielęgniarka na dzisiejszym zebraniu zgłosiła do przemyślenia taką kwestię.” To szefowie tutaj robią. To nie jest uważane za coś uwłaczającego, wręcz przeciwnie. Już pomijając, że szefowie oczywiście robią dokładnie to samo co wszyscy inni, jeśli jest taka potrzeba. Szefowa naszego wydziału kultury tak samo zmywa szklanki po gościach w bibliotece razem z nami, tak jak wszyscy inni.

AR I to wydaje się proste do realizacji, przynajmniej w niektórych instytucjach i organizacjach.

HZ Tak i to bardzo odciąża i zapobiega nadętej atmosferze. Po prostu razem przygotowujemy, razem sprzątamy, potem każdy ma troszeczkę inny podział odpowiedzialności w różnych kwestiach. Ale nawet zamiatamy razem podłogę w bibliotece po warsztatach, jak dzieci wycinają ozdoby.

AR Haniu, bardzo dziękuję za dzisiejszą rozmowę. Świetnie się słucha o takiej utopijnej/nieutopijnej, jednak mimo wszystko, rzeczywistości. Być może ktoś z Państwa, kto słuchał dzisiejszej audycji, jakoś zainspiruje się tym i być może wprowadzi jakąś jedną, drugą zmianę w swoim postrzeganiu rzeczywistości, w swojej pracy, w swoich relacjach.

HZ Trzymam za to kciuki.

AR Dziękuję Ci bardzo. To był podcast „Gazeta Radio Telewizja” Mazowieckiego Instytutu Kultury.
17 // 01 // 2022

Podcast "Bibliotekarz jako centrum kultury" Krystyna Wójtowicz

Zapraszamy do odsłuchania podcastu z Krystyną Wójtowicz z Biblioteki w Rzeczniowie - nagrodzoną w konkursie na Innowacyjnego Menedżera Kultury 2022. W nagraniu opowiada, o swoich doświadczeniach w roli dyrektora bibioteki w niewielkim mieście.
Rozmowę prowadzi Agata Roman

[lektor]: Rozmawiamy o kulturze, edukacji, animacji i rozwoju społeczności. „Gazeta, radio, telewizja”. Podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.

[Agata Roman]: To jest podcast „Gazeta, radio, telewizja”. Ja się nazywam Agata Roman, a moim gościem dzisiaj jest Krystyna Wójtowicz, dyrektorka gminnej i powiatowej biblioteki publicznej w Rzeczniowie. Dzień dobry Pani Krystyno.

[Krystyna Wójtowicz]: Dzień dobry. Serdecznie witam Panią Agatę.

[Agata Roman]: Dzień dobry. Rozmawiamy dzisiaj z kilku powodów. Jednym z tych powodów jest fakt, że została Pani laureatką konkursu Innowacyjny Manager Kultury. Chciałam z Panią porozmawiać o tym w jaki sposób prowadzi się innowacyjną bibliotekę na Mazowszu. Zaczęłabym jednak od czegoś bardziej osobistego. Od jak dawna pracuje Pani w bibliotece?

[Krystyna Wójtowicz]: Pani Agato, do tego to się w ogóle nie trzeba przyznawać, bo to jest tak dużo, że ja w tym momencie życiowym w jakim jestem, zapominam ile mam lat i ile lat pracuję. Ponad trzydzieści, bliżej czterdziestu. Niewiele brakuje do czterdziestu. Zaczynałam w 1983 roku. Jak teraz słyszę o tym, co się działo w 1981 roku – była rocznica stanu wojennego, to mówię: „Matko, to jest szmat historii”. I ja w tym uczestniczyłam. Bardzo długo.

[Agata Roman]: Bardzo długo. Jest Pani bardzo doświadczoną osobą.

[Krystyna Wójtowicz]: Ale jeszcze nie idę na emeryturę, bo jeszcze mi brakuje paru lat.

[Agata Roman]: Czy spieszy się Pani na emeryturę? Czy praca w bibliotece jest tak ciężka?

[Krystyna Wójtowicz]: Nie. Po prostu niech życie płynie swoim rytmem. Po prostu chciałabym pracując tak długo, tyle lat – chciałabym spokojnie doczekać do tego właściwego momentu odejścia na emeryturę. Jeżeli Pani pyta czy już mam dosyć pracy w bibliotece? Nie, nie mam. Czy brakuje mi pomysłów? Nie, nie brakuje mi pomysłów. Jestem pełna zaangażowania w swoją pracę. Pracuję z bardzo dobrym (zespołem), który też dodaje mi czasami skrzydeł. Cieszę się, że z nimi jestem, z tym malutkim zespołem, bo raptem jest nas osób cztery – ze mną oczywiście. Plus pracownik ostatnio na pół etatu, pracownik gospodarczy, pomocniczy. Tak naprawdę musimy sobie z tym radzić. Pani pyta czy działa innowacyjna instytucja kultury na Mazowszu. — Tak. — Trudno, ale radzimy sobie. To, że jest trudno, skłania mnie to tego, żebym chciała tak naprawdę uciekać szybciutko na emeryturę. Chcę po prostu doczekać spokojnie do tego swojego momentu, kiedy mogę pożegnać się. Myślę, że skoro i tak cały czas włączam się [niezrozumiale] mojej małej gminy, miejscowości, które są – bo jeszcze jestem członkiem Koła Gospodyń Wiejskich, i tam też bardzo dzielnie działam i pomagam. Myślę, że zawsze coś chciałam zrobić więcej i robię to. Mam jakieś tam plany może na emeryturę, jeżeli się uda, ale dzisiaj widzi Pani – może czasami nie trzeba nic planować. Tylko dać ponieść się chwili, czasowi i tym wydarzeniom, które są. Na które nie mamy wpływu.

[Agata Roman]: A jak ta Pani przygoda z biblioteką się zaczęła?

[Krystyna Wójtowicz]: Byłam świeżo po maturze. Maturę zrobiłam, nie mając jeszcze osiemnastu lat, bo poszłam rok wcześniej do szkoły. Moja mama stwierdziła, że skoro rodzice nie mają pieniędzy, żeby wysłać mnie na studia – a chciałam iść na studia – moja mama stwierdziła, żebym złożyła podanie o pracę. Pani bibliotekarka, jak się okazało z Iłży – z miejskiej biblioteki w Iłży, a pani dyrektor szukała osoby, powiedziała: „skromnej, aczkolwiek pracowitej”. A, że my w swoim środowisku, miejscowości – sześcioro rodzeństwa, jeden brat i pięć sióstr – miałyśmy opinię pracowitych i uczciwych – powiedziała, żebym zgłosiła się do pracy. Ja uznałam, że to będzie fajna przygoda. Bardzo szybko nawiązałam dobrą nić porozumienia z czytelnikami. Od razu zostałam posłana na tak zwaną wypożyczalnię w bibliotece. Określony został mój zakres czynności. Tak się zaczęło. Najmilej wspominam kontakt z czytelnikami. Pewnie ci, którzy pracują w bibliotekach – panie, czy panowie – wiedzą, że bibliotekarz jest też taką osobą do rozmowy. Wcześniej ludzie potrzebowali (rozmów) i teraz też potrzebują zwierzyć się, czasami porozmawiać. Powiedzieć o swoich bolączkach. Nawet zaczynając od nawiązania do przeczytanej literatury, a potem i tak czasami wchodzimy w ten nurt takich osobistych spraw życia. Śmieję się, że bibliotekarki na wypożyczalniach są czasami takim [niezrozumiale]. Tak to się zaczęło.

[Agata Roman]: A co się zmieniło przez te wszystkie lata w bibliotece? Jak Pani widzi te zmiany?

[Krystyna Wójtowicz]: Tak się zastanawiałam nad tym, że to my bibliotekarze w jakiś sposób dokonaliśmy zmian przez te lata. Wtedy ta praca była o tyle łatwiejsza, że owszem (były) działania, które mobilizowały do udziału w wydarzeniach czytelniczych, czy kulturalnych były robione ale w (mniejszym stopniu). W tej chwili promuje się tę ideę biblioteki jako trzeciego (miejsca). Troszeczkę nam pokrzyżowała szyki pandemia, bo przez wiele lat wypracowywaliśmy tę (ideę) spotkań poza domem rodzinnym, miejscem innych imprez zewnętrznych. Miejsce biblioteki było takim otoczeniem bardzo korzystnym dla wielu pokoleń, zaczynając od dzieci, po seniorów. (I to było) dobrze widziane – to się zmieniło. To się zmieniło, że ta biblioteka tym trzecim miejscem powolutku zaczynała się stawać. W międzyczasie w latach od 2000 roku – można powiedzieć, że to taki był bum na spędzanie czasu przy komputerach w bibliotece, bo jeszcze przecież nie wszyscy mieli te urządzenia. Szczególnie tutaj, w tych małych środowiskach wiejskich. Dopiero teraz, te ostatnie lata – wiadomo, że każdy ma swoje urządzenie mobilne. Ten komputerek w kieszeni w postaci smartfona. Od młodego pokolenia, do najstarszego – większość ludzi jednak już ma ten dostęp do Internetu. W tej chwili moglibyśmy powiedzieć, że my zwracamy uwagę na to, żeby wszystkie działania, które realizuje biblioteka – na pierwszym miejscu była jednak [niezrozumiale] książki. Owszem, ma formę bardzo innowacyjną czy taką nowoczesną, skierowaną do danej grupy odbiorców, żeby ona była fajna, strawna i przyciągająca uwagę. Na tym się skupiamy. Nie wiem, czy to dobrze, czy źle. Czy mam po prostu zacząć również od podstaw, ale to już myślę, że wymyślili inni, wielkimi akcjami, jak na przykład „Mała książka, wielki człowiek”, czy „Cała Polska czyta dzieciom”. Duże akcje, w których biblioteka bierze od wielu, wielu lat udział. One zwracają uwagę na to, co mówię również ja, o praktycznej strony naszej działalności – że musimy zwracać uwagę na tą podstawową umiejętność pracy z książką i z czytaniem. To jest bardzo ważne. W dzisiejszych czasach – skądinąd bardzo uspołecznionych, w tych mediach społecznych i tak dalej. Musi być podstawa. Musi być gruntowna podstawa, żeby i dzieci znały podstawowy kanon dobrej literatury, zwracały na nią uwagę w naszych działaniach i przede wszystkim na umiejętność czytania.

[Agata Roman]: Pani Krystyno, jak wiem, to biblioteka w Rzeczniowie od lat angażuje się w różnego rodzaju programy. Między innymi jesteście ambasadorami „Mazowsze lokalnie” od jakiegoś czasu. Realizujecie mnóstwo różnych projektów i wydarzeń o charakterze artystycznym, związanych z czytelnictwem. Bardziej ściśle albo trochę luźniej, ale jednak mimo wszystko cały czas. Tych Waszych działań jest bardzo dużo wokoło – tak jak Pani powiedziała – głównej działalności biblioteki, czyli udostępniania literatury mieszkańcom Rzeczniowa i okolic. Jesteście biblioteką, która jest bardzo aktywna i ma znakomitą opinię w okolicy. Jest traktowana jako jedna z lepszych bibliotek właśnie dlatego, że tych aktywności u Was jest sporo. Niech mi Pani powie, może zdradzi trochę tej kuchni. Czy udział w tych wszystkich programach, realizacje tych wszystkich projektów przy ograniczonej ilości pracowników w bibliotece – jest dla Was wymagającym działaniem?

[Krystyna Wójtowicz]: No tak. Powiem szczerze, że tak. Dwa dni spędziłam w domu ze względu na chorobę, bo akurat nie było mnie w pracy. Mieliśmy podsumowanie projektu „(Wirtualny bywalec) – czytelnik i gracz w bibliotece”, który realizowaliśmy z projektu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. I zostały dwie moje (koleżanki) do tej działalności, żeby to podsumować. Już po całym tym wydarzeniu, jak wyszło – powiedziały, że „tak, dobrze wyszło”, ale po prostu są tak zmęczone... Jednak mała ilość pracowników rzutuje na przemęczenie zespołu. Ja sama wiem, że sama jestem też przemęczona. Czasami myślę, że zbyt dużo narzucam mojemu małemu zespołowi i zbyt dużo narzucam sobie do zrealizowania. Wczoraj koleżanka zapytała dzieci, czy ten projekt się podobał? Zareagowały na filmik, który był takim filmikiem podsumowującym ten projekt i mówiły: „O! Ja tam byłem. O! Ja w tym brałem udział”. Reakcja dzieci, uczestników tego projektu, była taka dosyć sympatyczna. Wobec czego zastanawiając się nad tym, podsumowując – jest czasami trudno, jest czasami pod górkę. Jeżeli ktoś po latach przypomni sobie, że wziął udział w takim wydarzeniu – to wydaje mi się, że ten sukces uzyskujemy takimi małymi krokami. Nie tak dawno, bo może miesiąc temu – spotkałam dorosłego już człowieka, który brał udział w programie „Równać szanse”. Wielokrotnie braliśmy w tym udział, pisząc projekty do „Równać szans”. To była aktywizacja młodego pokolenia. Projekty skierowane do młodzieży. Zapytał, czy nadal piszemy projekty i realizujemy coś właśnie z tego programu „Równać szanse”. Nie, bo nie trafiliśmy na taką grupę młodzieży, z którą można byłoby zrobić taki projekt. Zapytałam czemu pyta, a on mówi: „Bo wie Pani co? Jakie to było fajne! Jak pojechaliśmy do obserwatorium, do planetarium. Jakie to interesujące”. Ja mówię: „Pamiętasz?”. „Oczywiście, pamiętam. Ma Pani jakieś zdjęcia? Ja bym chętnie jeszcze raz to (obejrzał)”. Wie Pani, Pani Agato – dodało mi to skrzydeł, bo mi się wydaje, że jeżeli dorosły facet, który naprawdę wydawało mi się, że jest bardzo szalony jak na dorosłego faceta – i on mimo wszystko pamięta wydarzenia sprzed co najmniej 12 lat i mile je wspomina – to znaczy, że ta nasza praca nie idzie na marne. Tego się trzymam. Myślę, że mój zespół chyba też tego się trzyma. Jest trudno, czasami pod górkę, ale jak to się mówi – działamy.

[Agata Roman]: Te trudy jakoś rekompensuje to, jaką rolę Państwo pełnicie w społeczności.

[Krystyna Wójtowicz]: Tak. Mogłabym powiedzieć o takim jednym wydarzeniu. Mieliśmy tutaj namiot cyrkowy. To było z programu Instytutu Teatralnego z Warszawy. Mieliśmy warsztaty. Też dostaliśmy się do takiego fajnego programu. Proszę Pani – ten spektakl „Piotruś Pan”, w namiocie cyrkowym zrobił tak ogromne wrażenie i na rodzicach, którzy tam zostali zaproszeni i dzieciakach. Dla takich wydarzeń, w miejscowościach takich jak nasza – warto poświęcić się, poszperać, nawiązać kontakty, co jest trudne. I znaleźć tych partnerów zewnętrznych, którzy docenią taką małą miejscowość i naszą małą instytucję, że chcą z nami współpracować. To daje też jakieś tam elementy motywacji [niezrozumiale].

[Agata Roman]: A niech mi Pani powie ze swojego doświadczenia – co jest potrzebne, żeby biblioteka w takiej średniej wielkości miejscowości jak Rzeczniów, stała się lokalnym centrum kultury? Co jest do tego potrzebne? Wygląda na to, że biblioteka w Rzeczniowie pełni taką funkcję i taką rolę w społeczności.

[Krystyna Wójtowicz]: Jest to trudne, powiem szczerze, ze względu na to, że nasze warunki lokalowe są bardzo ograniczone. Mamy sto metrów kwadratowych. Biblioteka mieści się w budynku zespołu szkół w Rzeczniowie. Tutaj ogromny ukłon trzeba byłoby złożyć w stronę dyrektora naszej szkoły, który wielokrotnie mierzy się z tymi naszymi szalonymi pomysłami. Raz jest potrzebna kuchnia, raz potrzebna jest stołówka, bo były i (warsztaty kulinarne) związane z przepisami wyciągniętymi z książek, z powieści czy dla dzieci, czy dla dorosłych. Mnóstwo jest takich pomysłów. Korzystamy z kina za rogiem, którego pan dyrektor użycza nam na nasze wydarzenia. I jest ładne pomieszczenie, z którego możemy skorzystać na nasze wydarzenia. Bez tych partnerów pewnie nie udałyby nam się te wydarzenia. A co potrzeba? Odpowiadając Pani na to pytanie – kreatywnego zespołu, który jest. Partnerów, którzy są. I naszego samozaparcia i ciężkiej pracy. To trzy składniki.

[Agata Roman]: Jak Pani myśli – jaka jest misja takiej biblioteki? Kim wy jesteście tak naprawdę dla ludzi z Rzeczniowa?

[Krystyna Wójtowicz]: Myślę, że takim miejscem, gdzie faktycznie można przyjść i o wiele rzeczy zapytać. Wydaje mi się, że przez te wiele lat wypracowaliśmy taką ideę naszej biblioteki, jako biblioteki otwartej na różne potrzeby naszych odbiorców. [Niezrozumiale] rzeczy, co dał również nam program rozwoju bibliotek. Wtedy jak dostaliśmy sprzęt i możliwość stworzenia takiej usługi na przykład kserowania czy wydrukowania czegoś, czy zeskanowania. Nasi odbiorcy się tego nauczyli, że do nas można przyjść i faktycznie znajdą tę pomoc. W dzisiejszych czasach, gdzie (się wydaje, że) wszyscy mają dostęp i do drukarki i poczty, żeby coś otworzyć [niezrozumiale], czasami trzeba właśnie w takich momentach pomóc. Jeżeli widzimy, że takie najdrobniejsze rzeczy, z którymi czasami średnie, czy starsze pokolenie sobie nie może poradzić, a jest jakieś zaufanie społeczne do naszej instytucji, że można tutaj przyjść i zapytać o to – to, a nuż może pomogą. I faktycznie pomagamy. Dla mnie to jest właśnie ta kwintesencja takiej małej instytucji w takim środowisku. Do czego my zmierzamy? Mimo tych słabych warunków lokalowych, które mogłyby być lepsze, ale z którymi przy pomocy naszych partnerów sobie radzimy. Jeżeli ta instytucja może być nadal postrzegana jako instytucja otwarta dla społeczeństwa, to warto takimi krokami pewne działania podejmować. Owszem, czas pandemii wymusił na nas wyjście również na zewnątrz. (Staramy się) np. robić wystawy na płocie. Pierwszą robiłyśmy chyba sześć lat temu, bo uważałyśmy, że skoro nie wszyscy przyjdą do biblioteki, to pokażmy nasze działania na zewnątrz. To nam się udaje. Na przykład, jeżeli są jakieś zewnętrzne (wydarzenia), na przykład festiwal – bo w każdej gminie jest jakiś festiwal, czy festyn na zakończenie lata. Przez wiele lat był festiwal „Ściernisko”. Potem zmienił nazwę na festiwal „W dechę”. Tam wójt współpracuje np. z radiami z Radomia, np. z radiem Rekord. Wtedy my wystawiamy stoisko biblioteki. Od wielu lat nazywamy to stoiskiem kreatywnym biblioteki, gdzie albo są jakieś mini warsztaty, albo zapraszamy uczestników do zmierzenia się z fajnymi konkurencjami, które wynikają z poszanowania czytelnictwa, książki, pisarza, czy kreowania artystycznego młodych ludzi. A to był [niezrozumiale], a to było malowanie na desce, a to były inne warsztaty. To nam przysparza odbiorców. Nawet uczestnictwo biblioteki od wielu, wielu lat, w takiej również bibliotece my, jako partnerzy, zaczynaliśmy razem z urzędem gminy i z [niezrozumiale] lokalnymi, to był Rzeczniowski Rajd „Ty i ja, rowery dwa”. Co roku biblioteka jest na tym rajdzie organizatorem konkursu dla uczestników rajdowych. Czasami jest to ponad sto osób. Sto pięćdziesiąt. Oni widzą, że nasza mała instytucja jest tam obecna. Przyzwyczaili się do tego. Wiedzą, że jesteśmy. To są takie małe kroki wychodzenia na zewnątrz i pokazywania tej otwartej (biblioteki).

[Agata Roman]: Pani Krystyno, ma Pani jeszcze jakieś marzenia, takie do przodu? Co mogłoby się wydarzyć w bibliotece?

[Krystyna Wójtowicz]: Mówię do moich koleżanek – chciałabym się wsłuchiwać w to, jakie są ich marzenia – moich koleżanek, z którymi współpracuję. Myślę, że nawet to, co w tym roku nam się udało z Mazowieckim Instytutem Kultury – robienie tych ogrodów. To jest takie wyjście z tymi naszymi marzeniami i pokazywanie również biblioteki i książek na zewnątrz. To jest bardzo fajna (możliwość) zrobienia wielu nowych wydarzeń, nowych inicjatyw w oparciu o ogród, w oparciu o czytanie w ogrodzie, w oparciu o odrobinę ekologii. O to, żeby nawet móc dać szansę dla jakichś wydarzeń i z książką i plastycznych. Takich interdyscyplinarnych. Myślę, że moim marzeniem dla tej biblioteki, dla tej instytucji to jest to, żeby ona miała swoje własne lokum. Czy to będzie biblioteka centrum kultury – jakbyśmy jej nie nazwali. Siedemdziesiąt pięć lat będziemy obchodzić w następnym roku istnienia naszej instytucji. Myślę, że to jest marzenie do spełnienia. Mnie się to już nie uda, ale tej społeczności lokalnej to się należy. To są ludzie otwarci, ale żeby być również uczestnikiem wydarzeń kulturalnych, to pewnie Pani mi przyzna rację, że musi być fajna oprawa, dobre miejsce. Miejsce z klimatem. Miejsce, które przyciąga. W dzisiejszych czasach remont wielu bibliotek pokazuje, że miejsca odmienione są w jakiś sposób nowoczesne. Dostosowane do XXI wieku. Miejsce, które daje gwarant dobrych wydarzeń, dobrego klimatu. Oczywiście cały czas podkreślam – muszą być ludzie, którzy mają pomysły, którzy są otwarci, potrafią słuchać, (czego) społeczeństwo oczekuje. Myślę, że mojemu zespołowi i naszym władzom tego nie brakuje. Czego mogłabym sobie życzyć? Życzyć naszej gminie, żeby 75 lat oczekiwania na własne miejsce dla biblioteki publicznej, kiedyś się spełniło. To jest chyba takie marzenie.

[Agata Roman]: To życzymy w takim razie spełnienia tego marzenia. Bardzo Pani dziękuję za dzisiejszą rozmowę. Moim gościem była Krystyna Wójtowicz, dyrektorka biblioteki publicznej w Rzeczniowie, a ja się nazywam Agata Roman – prowadzę podcast „Gazeta, radio, telewizja”, Mazowieckiego Instytutu Kultury.

[Lektor]:„Gazeta, radio, telewizja”. Podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.
04 // 01 // 2022

Podcast "Kultura zielona i dla ludzi" Joanna Nuckowska

Zapraszamy do odsłuchania podcastu z Joanną Nuckowską z Nowego teatru w Warszawie - nagrodzoną w konkursie na Innowacyjnego Menedżera Kultury 2022. W nagraniu opowiada, jak prowadzić zieloną i zarządzaną równościowo instytucję.
Rozmowę prowadzi Agata Roman

SUNDCLOUD << JOANNA NUCKOWSKA >> link do nagrania

[Lektor]: Rozmawiamy o kulturze, edukacji, animacji i rozwoju społeczności. „Gazeta, radio, telewizja”, podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.

[Agata Roman]: Dzień dobry. Ja się nazywam Agata Roman i prowadzę podcast „Gazeta, radio, telewizja”. Moim gościem jest dzisiaj Joanna Nuckowska, wicedyrektorka Nowego Teatru w Warszawie.

[Joanna Nuckowska]: Dzień dobry. Zgadza się. I jeszcze chciałam dodać – członkini kolektywu „Kultura dla klimatu”, bo to jest dla mnie bardzo ważne. To jest taki oddolny, ekologiczny kolektyw i tak zawsze się przedstawiam, bo to jest ważna rzecz w mojej działalności.

[Agata Roman]: Bardzo dobrze, że od tego zaczęłaś. Wiem, że Nowy Teatr jako instytucja jest bardzo zaangażowany w tę inicjatywę „Kultura dla klimatu”. Jak to się zaczęło? Skąd w ogóle ta inicjatywa?

[Joanna Nuckowska]: Jeśli chodzi o Nowy Teatr, to się zaczęło od różnych działań edukacyjnych, które prowadziła moja koleżanka Maria Wilska. I tak naprawdę to były głównie jakieś artystyczne wydarzenia. Wydarzenia dla dzieci, wydarzenia dla seniorów. Natomiast sama „Kultura dla klimatu” zaczęła się od tego, że spotkałyśmy się w dziewięć kobiet – tak się akurat składa, że to jest feministyczny kolektyw na ten moment – z różnych instytucji i też freelancerek, kuratorek. I wszystkim nam zależało na tym, żeby właśnie coś zmienić w naszym polu działania. Wszystkie działamy w obszarze sztuki. Spotkałyśmy się kilka razy i właśnie wymyśliłyśmy, że chciałybyśmy, żeby to było coś praktycznego też. Żeby to nie było tylko takie opowiadanie o ekologii, ale żeby wprowadzić pewne praktyki w życie. Po jednym ze spotkań wymyśliłyśmy, że właśnie może warto byłoby napisać taki ekologiczny przewodnik dla instytucji kultury, dla freelancerów, dla kuratorów, jak możemy ekologizować działania artystyczne, działania instytucji kultury, działania domów kultury i tak dalej.

[Agata Roman]: Ten przewodnik jest dostępny?

[Joanna Nuckowska]: Ten przewodnik jest dostępny na stronie internetowej www.kulturadlaklimatu.pl. I co ważne, my w ogóle tworząc ten przewodnik – on powstawał dość długo, bo prawie rok – też na przykład to, że zamieściłyśmy go w Internecie, nie chciałyśmy go drukować – ale z drugiej strony też zwracałyśmy uwagę, żeby on był jak najmniej emisyjny. W sensie takim, że ta strona internetowa jest zrobiona w taki sposób, żeby generowała jak najmniejszy ślad węglowy. Pod różnymi kątami się przyglądałyśmy tej naszej działalności.

[Agata Roman]: Czyli strona jest najprostsza z możliwych i nie należy oczekiwać fajerwerków.

[Joanna Nuckowska]: Są fajerwerki, ponieważ jest wspaniale graficznie zaprojektowana przez wspaniałą graficzkę. Są świetne ilustracje. Natomiast właśnie pod takim kątem robiłyśmy, wybierałyśmy najprostszy font, żeby się jak najkrócej ściągał. Nie wkładałyśmy żadnych dużych plików i tak dalej. Czyli po prostu zgodnie ze wszystkimi regułami jak najmniejszej emisyjności tworzyłyśmy tę stronę. Ale fajerwerki są, przepraszam.

[Agata Roman]: Wspaniale. Niskoemisyjne fajerwerki.

[Joanna Nuckowska]: Tak.

[Agata Roman]: O to chodzi. Joanna powiedz, a jak jakaś instytucja zaczęłaby myśleć o tym, żeby wdrożyć praktyki proekologiczne w swoim funkcjonowaniu, to od czego mogłaby zacząć?

[Joanna Nuckowska]: Dla nas było najważniejsze w tym przewodniku, w takim w ogóle myśleniu o ekologii, jest najważniejsze to, że to nie jest drogie, bo to jest jakaś taka powszechna... Wszyscy myślą, że po prostu ekologia to się równa bardzo dużo pieniędzy. Po prostu jakieś gigantyczne nakłady pracy i w ogóle nie da się tego dokonać. Nasz przewodnik jest stworzony w ten sposób, że są takie kroki. Krok pierwszy – w różnych obszarach. Czyli w obszarze promocji, administracji, nowych technologii, które w zasadzie można wykonać bezpłatnie. To są naprawdę jakieś super proste rzeczy, które mają duże znaczenie, i które można zrobić bez problemu, bardzo niskim nakładem pracy i bezkosztowo, więc jeśli jakaś instytucja chciałaby zacząć, to ja proponuję, żeby sobie weszła na naszą stronę, weszła w krok pierwszy – zobaczyła jaki obszar ją interesuje i przeczytała. My też tworzyłyśmy ten przewodnik, żeby on miał niski próg wejścia, żeby był bardzo jasno sformułowany. Myślę, że to jest najlepszy sposób, żeby tam wejść i zobaczyć, co można zrobić.

[Agata Roman]: A jak pod tym względem funkcjonuje Nowy Teatr?

[Joanna Nuckowska]: Nowy Teatr jest w procesie…

[Agata Roman]: Stoicie przed wyzwaniami jeszcze cały czas.

[Joanna Nuckowska]: Oczywiście. To są wyzwania. Natomiast od roku mamy zielony zespół. I to jest jakaś absolutna zmiana, bo wcześniej trochę było tak, że nie wiem – ja wprowadzam jakieś zielone zmiany, właśnie moja koleżanka z działu edukacji. W tej chwili mamy zespół, który się składa z pracowników różnych działów, wiec działamy na różnych polach. To po prostu totalnie zmieniło wszystko, bo atakujemy na zielono instytucje z różnych stron, więc zmieniamy. I w dziale technicznym jest dziewczyna, która właśnie pracuje w dziale technicznym i mówi, co tam trzeba jeszcze zmienić. To są też różne rzeczy w różnych działach. Warto o tym wiedzieć. Jest różna świadomość pracowników i pracowniczek w instytucji. Różne potrzeby. Moim zdaniem ważne jest to, żeby się wsłuchać, bo też nie ma co wprowadzać jakichś super... No nie wiem – w dziale administracji, powiedzmy, jesteśmy o krok dalej, niż na przykład w innych działach. Mamy inne potrzeby już, żeby wprowadzać inne zmiany, niż w innych działach. Wydaje mi się, że to jest super ważne, żeby wsłuchać się w potrzeby pracowników. Uświadamiać ich, rozmawiać, opowiadać, dlaczego to jest ważne, bo od tego się wszystko zaczyna.

[Agata Roman]: I też tak jak rozumiem – nastawić się na proces – że to nie jest wszystko na raz, tylko że rozpoznajemy te potrzeby, rozpoznajemy te możliwości i szukamy rozwiązań, które są bardziej ekologiczne, bardziej optymalne jeżeli chodzi o wykorzystanie zasobów.

[Joanna Nuckowska]: Dokładnie. Nie ma co się oszukiwać, że to się stanie w jeden dzień, bo nie. To jest nawet bardzo długi proces, ale dla mnie jest najważniejsze właśnie takie uświadamianie osób. Dlaczego to jest ważne, dlaczego to robimy. Wtedy to po prostu idzie łatwiej.

[Agata Roman]: Ale też wymaga to zaangażowania większej ilości osób i konsensusu na to, że rzeczywiście staramy się iść w tym procesie wspólnie.

[Joanna Nuckowska]: Absolutnie. I inaczej to się nie uda, ale myślę, że też, jeśli tłumaczymy, że to jest dla naszego wspólnego dobra, to wszyscy jakby łatwiej to akceptują. My akurat na przykład w Nowym Teatrze mamy też wielkie wsparcie ze strony naszych aktorek i aktorów. Im bardzo zależy na tych zielonych rzeczach. Tak naprawdę kilka lat temu, jak wybieraliśmy na przykład operatora kawiarni, to nasze aktorki i aktorzy powiedzieli, że oni sobie życzą, żeby ta knajpa była wegetariańska. To był jakiś taki jeszcze nieświadomy krok, że my tutaj właśnie chcemy redukować tę emisję, tylko że zależy nam na dobrostanie zwierząt. W tej chwili knajpa jest w zasadzie wegańska i to jest ekstra. To się stało właśnie przy wsparciu pracowniczek i pracowników. Z ich poparciem, za ich zgodą. Wtedy to może na pewno dużo lepiej zafunkcjonować.

[Agata Roman]: A zadam takie prowokacyjne może pytanie – dlaczego instytucja kultury ma się zajmować ekologią?

[Joanna Nuckowska]: To nie jest prowokacyjne pytanie. Wydaje mi się, że żyjemy w cieniu katastrofy klimatycznej. To jest tak, że to już nie ma czy instytucja, czy nie instytucja. My wszyscy musimy się tym zajmować. Tak naprawdę no nie wiem – jeśli porównamy się... Instytucje kultury nie są najbardziej emisyjnymi. W sensie to nie jest jakiś wielki problem w skali kraju, świata, ale już nam zostało tak mało czasu, żeby coś zmienić, żeby odwrócić te straszne zmiany, które się dzieją – że wszystkie ręce na pokład. I tu nie ma się nad czym zastanawiać. Po prostu na każdym polu musimy działać. I w życiu prywatnym i w swojej pracy codziennej. Po prostu to jest super ważne.

[Agata Roman]: Czyli też instytucja kultury jako jednak instytucja publiczna, która ma działać dla publicznego dobra i publicznego pożytku – może myśleć też o swojej misji jakoś w tym zakresie, prawda?

[Joanna Nuckowska]: Ja uważam, że nawet powinna. I, że w ogóle powinno być tak, że te instytucje kultury modelują jakieś zachowania i są właśnie takimi promotorami dobrych praktyk. Oczywiście możemy dzięki temu, że do nas przychodzą rzesze widzek i widzów, to my łatwiej możemy dotrzeć z pewnymi rzeczami. To jest super ważne, że mamy większe przełożenie. Możemy szerzyć informację. Wyobrażam sobie, że jeśli robimy jakieś wydarzenia artystyczne, takie uświadamiające – jak właśnie dotyczące ekologii, to ważne jest, żeby ta instytucja sama w sobie też funkcjonowała w taki sposób, zgodny z tym, co my tutaj promujemy, w co wierzymy, co głosimy.

[Agata Roman]: Czyli co wewnątrz, to na zewnątrz.

[Joanna Nuckowska]: Dokładnie. Chcemy być spójni. To jest dla nas bardzo ważne.

[Agata Roman]: To też jakoś wydaje się bardzo ciekawą i mądrą drogą do popularyzowania tego rodzaju podejścia, bo wydaje się ono zupełnie nieopresyjne. To znaczy, że jest raczej reprezentacją jakiegoś rodzaju kultury. To jest chyba jakiś rodzaj też kulturowego... trendu? Tak naprawdę myślenia o rzeczywistości, myślenia o społeczności. Myślenia o odpowiedzialności społecznej, myślenia o społeczności lokalnej właśnie pod kątem ekologii.

[Joanna Nuckowska]: W ogóle pod kątem ludzi, bo żyjemy w dość takich opresyjnych czasach. I w naszym kraju i w ogóle – nie ma co się oszukiwać. Ja myślę, że w ogóle miejsca kultury, te instytucje kultury powinny być takimi naprawdę przykładami takiego czegoś miłego. Też takiego miłego bycia ze sobą i miłego bycia z ludźmi. Dla mnie na przykład w naszej instytucji jest super ważne... Oczywiście, że produkujemy wspaniałe wydarzenia artystyczne i pracujemy ze wspaniałymi artystkami i artystami, ale dla mnie też sama ta nasza praca powinna dawać ludziom satysfakcję i tak dbać o pracowniczki i pracowników. I ten proces jest jakiś super
ważny. I to, żebyśmy się po prostu czuli dobrze w tym miejscu, bo to profituje. Później ludzie wychodzą i mają lepsze nastawienie do wszystkiego, a to jest bardzo, bardzo ważne.

[Agata Roman]: W Waszej instytucji też – o ile wiem – kładziecie też bardzo duży nacisk na wspieranie pracowników, na dbanie o dobrostan pracowników i ludzi, którzy też przychodzą do Waszego teatru – że to jest jedna z nóg, na której się opiera wasza wewnętrzna organizacyjna kultura, prawda?

[Joanna Nuckowska]: Tak. To jest dla nas bardzo ważne. To jest bardzo, bardzo trudna praca. My jesteśmy przyzwyczajeni, a przede wszystkim przyzwyczajone do takiej hierarchii. Do takich sztywnych struktur. Właśnie do takiej hierarchicznej też struktury pracy. U nas jest w miarę płasko. Było tak od początku i tak staramy się to utrzymywać. Mimo tego, że ta instytucja jest już bardzo dużą instytucją. Mamy ponad sto pracowniczek i pracowników. Ale w mojej pracy, moim priorytetem od dwóch lat jest właśnie wprowadzanie takich zmian, żeby faktycznie pracowniczki i pracownicy czuli się dobrze. Żeby była jakaś taka symetria między tą sztuką, którą robimy, tym, co robimy w środku i tym poczuciem pracowników. Żeby też na najwyższym takim poziomie były te nasze relacje pracowe. I ta praca taka też produkcyjna, administracyjna, organizacyjna. To jest bardzo dla mnie ważne.

[Agata Roman]: To jaka jest u Was atmosfera? Co udało się Wam zmienić?

[Joanna Nuckowska]: Oczywiście różna. Różnie bywa. Co udało nam się zmienić? Nie wiem – ciężko mi złapać jedną rzecz, bo to są oczywiście takie rzeczy, które są niemierzalne, „niełapalne”. Ale mnie się wydaje, że w ogóle ogólna taka atmosfera... Pracujemy na przykład teraz nad komunikacją, żeby się bardziej efektywnie komunikować, żeby unikać właśnie nieporozumień, żeby wszyscy wiedzieli, jakie są ich obowiązki. I przez to, żeby się łatwiej było wywiązywać z tych obowiązków. Nie wiem – ciężko mi nazwać taką jedną rzecz.

[Agata Roman]: Czy wprowadzacie jakiś rodzaj zasad? Czy raczej opieracie się na relacji?

[Joanna Nuckowska]: Ja to nie lubię zasad. Nie. Tak naprawdę mamy też osobę, która nam pomaga. Taki miękki HR to jest. Mamy różne warsztaty z asertywności właśnie, z komunikacji, z negocjacji. Ta osoba też przychodzi do nas do teatru i słucha pracowniczek i pracowników. Pomaga mediować w konfliktach, wspiera nas w codziennej pracy. Rozwija nasze kompetencje, mówi, w jaką stronę możemy się rozwijać. Dopiero zaczęliśmy ten proces. Właśnie od jakiegoś roku jesteśmy z tą osobą związani i pracujemy, ale widać, że to przynosi super efekty.

[Agata Roman]: No to jest bardzo duża instytucja skoro macie setkę pracowników. Jest co robić na pewno.

[Joanna Nuckowska]: Cały czas.

[Agata Roman]: Myślę, że ilość perspektyw i potrzeb, i potencjalnych konfliktów, które są oczywiste w tak dużej grupie ludzi – są różne kompetencje, które na siebie zachodzą. Są różne trudności strukturalne na pewno, których się nie da rozwiązać zasadami i regulaminami, i organizacją pracy. Trzeba jakoś robić to na miękko, poprzez relacje, poprzez kulturę dialogu i rozmowy.

[Joanna Nuckowska]: To jest też praca z artystami, a praca z artystkami i artystami jest trudna, bo zawsze jest dużo emocji. My robimy spektakle, które wiadomo, że przed premierą jest bardzo ciężko. Wszyscy są zdenerwowani, ale też... O! To jest jedna rzecz, która moim zdaniem się super udała. Ja widzę, że wszystkie osoby, które u nas pracują – czują taką misję i się poświęcają. I wszyscy dążą do tego, żeby wszystko się udało jak najlepiej. Naprawdę – jak jest premiera, ludzie potrafią bardzo ciężko pracować, bo wszystkim bardzo zależy, żeby ten efekt był super. I to jest jakieś fajne, że widać, że na tych pracowników, jakby nie trzeba wywierać jakiejś presji. Oni po prostu chcą, żeby to się wszystko udało. Natomiast oczywiście właśnie w tym wszystkim ważne jest, żeby o nich też zadbać. Żeby nie przekroczyć tej granicy, że po prostu dzieje się coś złego. Żebyśmy wszyscy mieli poczucie, że mamy misję, że pracujemy, żeby wydarzyło się wspaniałe wydarzenie artystyczne. Ale, że robimy to w sposób taki, że nikt nie jest pokrzywdzony w tym procesie. To jest ważne.

[Agata Roman]: Czyli ta perspektywa jednocząca to są te wspaniałe wydarzenia, które realizujecie, i na których wszystkim zależy, żeby wypadły jak najlepiej?

[Joanna Nuckowska]: Tak.

[Agata Roman]: Ale jednocześnie tak rozumiem, że staracie się zadbać o pracowników, żeby się też nie wypalili w tym zaangażowaniu.

[Joanna Nuckowska]: Staramy się. To jest bardzo trudne. Naprawdę to jest bardzo trudne, myślę, w sztuce, bo pracuje się dużo, pracuje się pod presją czasu. Pracuje się w trudnych warunkach. I myślę, że też dopiero się wszyscy uczymy. Do tej pory było troszeczkę inaczej. Nie było takiej świadomości...

[Agata Roman]: Że można inaczej.

[Joanna Nuckowska]: Że można inaczej, tak. I to dopiero wchodzi. Dopiero się uczymy. To jest też fajne. U nas pracuje też dość dużo młodych osób teraz. Ja się często od nich uczę. Oni inaczej stawiają granice, inaczej się komunikują. Inne rzeczy są dla nich okej, a inne nie.

[Agata Roman]: Czyli jakie?

[Joanna Nuckowska]: Nie wiem. Oni są bardziej też, myślę, asertywni. Bardziej wrażliwi. Pewne rzeczy po prostu są dla nich nieakceptowalne. Dbają o swój prywatny czas. To jest super. Ja tego nie miałam i nie umiałam, a teraz zaczęłam się przyglądać ich potrzebom i uważam, że to jest super ważne, żeby się słuchać i właśnie próbować tak równoważyć, żebyśmy się wszyscy czuli ze sobą dobrze. Jest totalna różnica pokoleniowa.

[Agata Roman]: To jest też w ogóle bardzo ciekawe, bo osoby pracujące w kulturze zdają sobie doskonale sprawę z tego, jak dużym kosztem – często takim osobistym też – własnego czasu, zdrowia, niedospania, niedojedzenia, bardzo wysokiego poziomu emocji – że to są koszty osobiste, które często się ponosi w pracy. Oczywiście ta praca daje też olbrzymią satysfakcję i jest niesamowicie spełniająca, ale że to jest też taka informacja, która jest, mam wrażenie, powszechnie i publicznie niedostępna. To znaczy zupełnie inaczej się myśli o artystach jako o osobach trochę takich będących jak pączki w maśle. To znaczy, że wychodzą i robią coś wspaniałego. I to się w sumie trochę dzieje samo. Na takich naturalnych warunkach, a okazuje się, że jednak ta praca jest po prostu też bardzo wymagająca i bardzo ciężka.

[Joanna Nuckowska]: Jest bardzo wymagająca i za tymi artystami stoi naprawdę sztab ludzi. Od producentek, producentów, osób pracujących w dziale technicznym, księgowości, administracji całej. Naprawdę to są bardzo duże rzesze ludzi. Dokładnie, zgadzam się – u nas jest taki kult artysty, który my staramy się trochę... Oczywiście ci artyści są wspaniali, ale też dla mnie jest ważne, żebyśmy dostrzegli te wszystkie osoby, które są dla tych artystów, które też tworzą te wydarzenia. Bez których to by się nie udało. I właśnie zadbanie też o potrzeby tych osób jest ważne. To nam się nie zawsze udawało, bo też tak jak mówię – nie było takiej świadomości. Popełnialiśmy wiele błędów. Trochę jest takie jeszcze przekonanie, że show must go on. I, że nieważne co się dzieje, wszyscy tutaj działamy. Teraz mamy coraz większą świadomość. Coraz więcej o tym rozmawiamy. Właśnie mamy wsparcie osób z zewnątrz, które nam mówią, co jest okej, co nie jest okej. Gdzie mamy prawo powiedzieć stop. I to jest fajne. Uczymy się, rozwijamy się, więc to jest bardzo ciekawe.

[Agata Roman]: A jak się pracuje w takiej instytucji, w której rzeczywiście ta struktura jest bardziej pozioma, bardziej płaska – tak jak powiedziałaś? Jak się też zarządza taką instytucją?

[Joanna Nuckowska]: Ja nie jestem w stanie obiektywnie powiedzieć, bo ja jestem w tej instytucji od 13 lat, od samego początku. I zaczynaliśmy w kilka osób. I razem z naszym dyrektorem artystycznym i z aktorami. Nas naprawdę była garstka. Oczywiście wtedy było zupełnie inaczej, bo wszyscy się znaliśmy. Siedzieliśmy wszyscy przy jednym stole. W tej chwili mamy ponad sto osób. Jest dużo nowych osób, które dopiero co przyszły, więc tu jest dużo wyzwań. Ale chociażby to, że nie wiem... My wszyscy staramy się być na ty w pracy. Słuchać siebie nawzajem. Mi się wydaje, że to jest takie też szczególne miejsce Nowy Teatr i, że ludzie tam przychodzą, bo chcą być w tym miejscu i z tymi ludźmi. Oczywiście, że są konflikty. Dokładnie tak jak rozmawiałyśmy, jak wszędzie. Są emocje jak wszędzie i to duże. Ja po prostu znam wszystkich już od lat, więc nie mam takiego dystansu. Ciężko mi powiedzieć. Ja uwielbiam to miejsce.

[Agata Roman]: I pracownicy też. O ile wiem przynajmniej od kilku osób. Też to miejsc cenią i lubią. I lubią tam pracować.

[Joanna Nuckowska]: Tak myślę. I też mamy wspaniałą lokalną społeczność dookoła teatru, którą zaczęliśmy ostatnio jakoś tak bardziej angażować i zapraszać, żeby z nami tworzyli różne rzeczy. I oni też kochają to miejsce absolutnie. Udało nam się stworzyć – naprawdę, wydaje mi się – takie wyjątkowe miejsce, w którym ludzie czują się dobrze. Mówię też o miejscu – samym budynku i placu, że on jest taki bardzo przyjazny. Mimo tego betonu, który tam leży, bo musi – to jednak mamy wspaniałą łąkę, którą właśnie nasi sąsiedzi zagłosowali, że chcą mieć łąkę. Mamy leżaczki w lecie. To jest taki plac miejski po prostu. Ja myślę, że takich miejsc w ogóle powinno być więcej. Poza tym teatrem, tym budynkiem, w którym się dzieją te wspaniałe wydarzenia – dało się też stworzyć takie publiczne miejsce, które należy do wszystkich, i o które też wszyscy nauczyliśmy się dbać.

[Agata Roman]: A jak zaczęliście tworzyć tę współpracę z tą społecznością lokalną? To było łatwe, trudne?

[Joanna Nuckowska]: To było dla nas na początku trudne, bo my trochę nie wiedzieliśmy jak z tym działać. Jak otworzyliśmy nasz teatr, to po prostu tam zjawiło się bardzo, bardzo dużo osób i wszystko się zadeptało momentalnie. Ta skala nas przygniotła. I byliśmy bardzo sfrustrowani, bo wydawało nam się, że my właśnie nie chcemy tworzyć zasad, że chcemy być tolerancyjni, że mogą przychodzić psy, koty, zwierzęta, ludzie. Nagle się okazało, że jak przychodzi sto psów naraz na małej powierzchni – to po prostu jest to dość nieznośne, więc się okazało szybko, że musi zacząć tworzyć jakieś zasady, które stworzyliśmy, zrobiliśmy różne infografiki, zrobiliśmy taki mini regulamin, ale też dbając o to, żeby on był przyjazny. Czyli bez zakazów – tylko w formie takich próśb raczej i też tłumaczenia, dlaczego zależy nam na tym. Później, mieliśmy taką zieloną przestrzeń, która też niestety została zadeptana i kompletnie zniszczona. Wtedy użyliśmy social mediów i Facebooka. Jest taka lokalna grupa mokotowska. Napisaliśmy po prostu do ludzi: „Hej! Mamy problem. Nie dajemy sobie rady z tą przestrzenią. Wymyślmy razem, co chcecie zrobić”. I odzew był jakiś fantastyczny. Okazało się, że ludzie zaczęli pisać. Daliśmy propozycję – czy chcą łąkę, czy plac zabaw, czy nie pamiętam... trawnik. Wszyscy stwierdzili, że chcą łąkę kwietną i wręcz zaproponowali, że sami przyjdą tę łąkę sadzić, pielęgnować. Okazało się, że to było takie fajne, demokratyczne, konsensualne rozwiązanie angażujące lokalną społeczność. I też okazało się, że najprostszą rzeczą jest też tak naprawdę tłumaczenie, dlaczego czegoś nie można, albo dlaczego coś jest niedobre dla tej przestrzeni. Wtedy to wszystkim łatwiej jakoś przychodzi. Tak naprawdę nie ma też się co oszukiwać, że ta nasza lokalna mokotowska społeczność jest wspaniała. Bardzo fajni ludzie tam są i przychodzą do nas. I też im zależy, żeby to miejsce po prostu fajnie funkcjonowało.

[Agata Roman]: To jest w ogóle bardzo ciekawe, jak opowiadasz o tym wszystkim i o tym Waszym profilu – takim ideologicznym, otwartym na publiczność, ale też otwartym wewnętrznie. Tak myślę sobie, że może trochę górnolotnie jako o roli instytucji kultury właśnie w budowaniu kultury nie tylko artystycznej, ale w budowaniu kultury przez duże „K”. To znaczy takiej naszej kultury wspólnego życia, wspólnego funkcjonowania, tworzenia świata jakoś według takich, a nie innych prawideł. Decydowania w sumie w taki być może nawet moralny sposób – w jakim świecie chcę żyć i jaką rzeczywistość chcę tworzyć w swojej pracy, w swoim otoczeniu. To może być mnóstwo małych decyzji codziennych tak naprawdę.

[Joanna Nuckowska]: Totalnie. Oczywiście to jest stuprocentowa racja, co mówisz. Tak naprawdę to się dzisiaj dzieje. My się też w to wpisujemy, bo właśnie na Mokotowie się dzieje. Tam działa taka wspaniała grupa pomocowa, sąsiedzka, która się wymienia rzeczami. My jesteśmy częścią tej grupy. Jak potrzeba udostępnić placu, czy przestrzeni, czy zrobić jakąś zbiórkę, to my oczywiście udostępniamy teatr, czy na jakieś sąsiedzkie spotkania, czy jakieś wymianki książek, czy cokolwiek, więc absolutnie tak. My się w to wpisujemy. Bierzemy w tym udział. Staramy się jak najbardziej. Dla mnie „publiczny” to właśnie oznacza, że ten teatr ma być dla ludzi. On nie ma być tylko zamknięty na jakieś podniosłe wydarzenia artystyczne. Jesteśmy w tym miejscu, w tej społeczności i na tym to polega, że to miejsce jest dla ludzi. Bierzemy udział oczywiście w tych wszystkich inicjatywach lokalnych też. Wpisujemy się w to, żeby ten dobrostan ogólny się powiększał.

[Agata Roman]: To dla mnie jest też taka zmiana myślenia o instytucji. Kiedyś się myślało o instytucjach jako o takich gwarantach istnienia i przetrwania różnych tradycji kulturowych i samych tych instytucji tak naprawdę, że istnienie opery, czy istnienie teatru – było takim wsobnym celem instytucji. Utrzymanie siebie przy istnieniu i przy życiu, było jednym z głównych celów istnienia instytucji i utrzymania tradycji, w ramach której te instytucje funkcjonują. Teraz tak jak rozmawiamy, to wydaje się, że powoli transformuje się ten główny cel istnienia instytucji.

[Joanna Nuckowska]: Ja myślę, że to jedno nie wyklucza drugiego. Tylko trzeba też zwrócić uwagę na to, że czasy się zmieniły. Kiedyś wyjście do teatru, to była jakaś taka wspaniała, wysoka rozrywka. W tej chwili mamy już dużo szerszy wachlarz możliwości. Dla mnie teatry powinny być już właśnie takimi centrami kultury. I też edukować przede wszystkim – to jest super ważne. Promować pewne właśnie idee, wartości. Kultura jest bardzo ważna. I ta sztuka wysoka. Nie mam co do tego wątpliwości. I też staramy się taką tworzyć. Natomiast myślę, że trzeba bardziej otwierać. Nam się chyba to udaje dość dobrze. To połączenie właśnie kultury wysokiej tak zwanej, z tymi działaniami takimi codziennymi, edukacyjnymi i społecznymi.

[Agata Roman]: A co Ciebie, Joanno, inspiruje najbardziej w pracy?

[Joanna Nuckowska]: Ludzie i rozmowy z ludźmi. I właśnie ci młodzi ludzie, którzy przychodzą. I te działania lokalne, społeczne. I też artyści i artystki, z którymi się spotykam. To jest jakby żywy organizm. Codziennie do naszego foyer wpada mnóstwo ludzi – artystek i artystów. Oni rzucają swoje wspaniałe pomysły. To jest totalnie inspirujące. Później te pomysły wychodzą albo nie. Albo są w jakiś sposób przetwarzane. Bardzo dużo codziennych inspiracji. Spotkania – najbardziej spotkania z ludźmi mnie inspirują.

[Agata Roman]: Myślisz, że warto zmieniać instytucje w taki sposób, jak to robicie?

[Joanna Nuckowska]: Myślę, że to jest konieczność, bo inaczej to będziemy mieli takie wzniosłe budynki, do których nie będzie nikt przychodził. Młodzi ludzie – nie wiem, czy teatr jest dla nich takim medium, które oni jakoś poważają. Jeśli na przykład nie zadbamy w tej chwili o te przyszłe pokolenia, które mają do tych teatrów chodzić, to ja nie wiem, czy to się uda. To się robi trochę archaiczne medium ten teatr. Wydaje mi się, że instytucje trzeba otwierać. I trzeba też właśnie przyciągać młode osoby, żeby one się tam czuły dobrze, żeby miały po co przychodzić, żeby miały taki nawyk też przychodzenia, rozumienia, oglądania, dyskutowania. To jest bardzo ważne, bo to inaczej w bliskiej przyszłości nie będzie miało sensu i wszyscy będziemy siedzieć przed swoimi ekranami i tam szukać szczęścia.

[Agata Roman]: Na Netflixie.

[Joanna Nuckowska]: Tak naprawdę Netflix robi super robotę też. Oni mają często bardzo wysokiej jakości propozycje. Ta konkurencja jest duża, ale oczywiście spotkanie z żywym człowiekiem jest też dla mnie bardziej wartościowe, ale trzeba zadbać zwłaszcza o tych młodych ludzi, żeby oni po prostu mieli taki nawyk przychodzenia, oglądania.

[Agata Roman]: To, jak zachęcacie młode osoby do odwiedzania teatru?

[Joanna Nuckowska]: My mamy cały program taki edukacyjny. Tam naprawdę wszyscy bardzo siedzą i ciężko rozkminiają jak to zrobić, żeby te osoby przychodziły. Jest taki budynek-świetlica u nas na terenie, który jest poświęcony takim działaniom edukacyjnym. Nie tylko dla młodzieży i dzieci, ale też dla dorosłych. Próbujemy też robić spektakle dla młodych osób. W takim przedziale 12-16 lat. To jest bardzo trudny wiek. Tak naprawdę też nie ma żadnych ciekawych propozycji. Z reguły te spektakle są na przykład robione z osobami w tym wieku. Z młodzieżą w tym wieku, bo to jest wtedy bardziej żywe. Wiemy, co ich interesuje. Te tematy wypływają od nich. Mamy dwa takie spektakle w swoim repertuarze i próbujemy. To nie jest łatwe. To jest cały czas zagadka.

[Agata Roman]: To jest bardzo inspirujące, że cały czas szukacie nowych rozwiązań. Jesteście w tym procesie. Nie tylko tym ekologicznym, o którym mówiliśmy, ale też w szukaniu tego dobrostanu wewnętrznego dla pracowników, ale też budowania relacji ze społecznością lokalną, z uczestnikami – takiego rzeczywiście zaawansowanego namysłu i refleksji nad tym, co tak naprawdę jest tą kulturą, co tak naprawdę robicie i jaki świat tworzycie dzięki temu. To jest bardzo inspirujące podejście.

[Joanna Nuckowska]: Mam nadzieję. Chciałabym, żeby tak było, bo to jest ważne. Tak jak mówiłam – teraz jest taki moment, gdzie jest ciężko. Jest dużo strajków, jest dużo różnych rzeczy dookoła. Wydaje mi się, że fajnie jest być razem i właśnie tworzyć wspólnie jakieś dobre rzeczy. My się na przykład teraz bardzo angażujemy społecznie też. Bardzo dużo zbiórek robimy na granicę. Staramy się aktywnie w tym brać udział. Nasi aktorzy i aktorki biorą aktywnie udział w różnych akcjach pomocowych. My uważamy, że tak trzeba i, że to też jest nasza misja. Po to jest ta instytucja kultury też, żeby wspierać takie działania. Ponieważ właśnie jesteśmy razem, jest nas większa grupa osób – mamy miejsce, w którym możemy prowadzić te działania, to my się jak najbardziej udzielamy. Mamy pełną zgodę, że musimy to robić też.

[Agata Roman]: Dziękuję Ci bardzo, Joanno, za dzisiejszą rozmowę. To był podcast „Gazeta, radio, telewizja” Mazowieckiego Instytutu Kultury, a ja się nazywam Agata Roman.

[Joanna Nuckowska]: Dziękuję.

[Lektor]: „Gazeta, radio, telewizja”, podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.
23 // 12 // 2021

Podcast " Marzenie o strategii" Marta Michalak i Bartosz Frąckowiak

Zapraszamy do odsłuchania podcastu o tym, jak myśleć i pracować nad strategią w organizacji i instytucji. Gośćmi rozmowy są Bartosz Frąckowiak i Marta Michalak. Rozmowę prowadzi Agata Roman

Link DO NAGRANIA NA SOUNDCLOUD/ GAZETA RADIO TELEWIZJA - Marzenie o strategii -->

Zapis rozmowy

Rozmawiamy o kulturze edukacji, animacji i rozwoju społeczności.
Gazeta Radio Telewizja - podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.
AG Moimi gośćmi dzisiaj są Marta Michalak oraz Bartek Frąckowiak.

BM Dzień dobry.

MM Dzień dobry, bardzo nam miło.

AR Słuchajcie, o co chodzi z [nazwą Waszej organizacji] „Strategic Dreamers”? Dzisiaj spotykamy się, żeby porozmawiać o strategii i o rozwoju zespołów. Ta nazwa nie jest przypadkowa.

MM Na pewno jest nieprzypadkowa. Jest przemyślana. To rozpięcie działań między strategią a wizją, marzeniem, uwalnianiem wyobraźni między konkretem badawczym a narzędziami.

BM Te dwie odnogi pokazują, że myślimy w sposób systemowy i całościowy. Staramy się dostrzegać związki pomiędzy różnymi wymiarami rzeczywistości. I to jest część strategiczna. [Ona jednak] jest „rozmiękczona”, przez ten drugi termin - przez „Dreamers”. [Mam na myśli] tę część, która zakłada jakieś uwolnienie. [Chodzi] o aspekt twórczy, kreacyjny, związany z rozciąganiem wyobraźni. To jest bardzo istotne. Chodzi o to, żeby stać na dwóch nogach. Z jednej strony mamy nogę bardziej twardą, związaną z badaniami, z myśleniem systemowym. A z drugiej strony mamy nogę twórczą, związaną z rozciąganiem wyobraźni i z uwalnianiem wizji. To jest nietypowe. Zazwyczaj o strategiach myśli się inaczej., Raz na kilka lat instytucja, czy organizacja, tworzy dokument i on. wyznacza cele i sposób realizacji celów. Potem się go sztywno trzyma. Ale żyjemy w rzeczywistości, która jest zmienna, chaotyczna i niepewna. W związku z tym bardzo szybko okazuje się, że i te cele, i te strategie, które stworzyliśmy, możemy wyrzucić do kosza. One [okazują się] nieadekwatne wobec sytuacji, która się radykalnie zmieniła.

MM To nie znaczy, że chodzi wyłącznie o reaktywność, o bycie w defensywie, czekanie na to, co się zdarzy. [Nie mam też na myśli wyłącznie takiej strategii] , że będziemy odpowiadali możliwie szybko na zmieniające się okoliczności. Bo to jest ten drugi człon alternatywy, nie do końca trafiony czy też zupełnie nietrafiony.

AR [Masz na myśli człon] “Dreamers”?

MM Nie. - [Chodzi] o inne myślenie o strategii, która nie jest twardym, wyznaczonym na wiele lat naprzód dokumentem, zapisem czegoś, czego się będziemy trzymać. Strategia polega na tym, że firma, lub organizacja, będzie bardzo zmiennie adaptować się do zmieniających się okoliczności.

AR Czyli co jest celem tej strategii? Żeby organizacje czy instytucje mogły się lepiej dostosowywać do zmieniających się okoliczności?

BF Z jednej strony tak. Z drugiej strony [chodzi o to], żeby [organizacja] miała świadomość, jakie są jej wartości. Żeby miała świadomość, jaka jest jej kultura organizacyjna. Jakie są potrzeby w zespole. W jakim kierunku zespół chce się rozwijać. I to jest negocjowanie między elastycznością i byciem adekwatnym wobec zmieniającej się sytuacji. A z drugiej strony [taka strategia jest] pewnym kręgosłupem, który jest w organizacji. Klasycznie pojmowane strategie są zbyt sztywne i twarde. A [jeszcze] z drugiej strony sytuacja, w której się tylko reaguje i jest się elastycznym, zwinnym, nie wymaga strategii. Można też wiele rzeczy zatracić. Można zatracić własną tożsamość. Coś,, co świadczy o specyfice czy indywidualności organizacji. Chodzi nam o to, aby być w tych dwóch trybach, stać na dwóch nogach. Z jednej strony planowanie scenariuszowe, planowanie miękkie [bardziej] niż planowanie na poziomie takich twardych strategii. A z drugiej strony rodzaj elastyczności i receptywności, wyczuwania, co jest w powietrzu i co się zmienia w okolicznościach. Zależy nam na tym, aby nie tkwić w nawyku organizacyjnym. [On] często jest przez strategię wzmacniany. Dobrze jest próbować, zadawać sobie pytania, co jest bardzo mocno moje i co chcemy zostawić? Jakie cele są istotne, stałe i długoterminowe? Jakie [cele] powinny ulec zmianie w związku ze zmieniającą się rzeczywistością?

AR Jeśli instytucja, organizacja albo firma, chciałaby skorzystać z Waszych usług, to w jaki sposób by to wyglądało? Czego może spodziewać się organizacja, która zwraca się z prośbą o pomoc? Co możecie jej zaoferować?

MM Po pierwsze, [organizacja] powinna się spodziewać, że będziemy próbowali jak najmocniej wniknąć w to, jakie są realnie potrzeby tej organizacji. Kluczowy element współpracy to przyjrzenie się temu, w jaki sposób cel naszej współpracy jest definiowany na różnych poziomach. [Chcemy] zrozumieć, jakie oczekiwania są przed nami stawiane. Co my jesteśmy w stanie zaoferować. Chodzi tu nie tylko o zarządzających zespołem, ale też o rozmowy z zespołem.

AR Co daje organizacji tego typu strategia?

BF To, o czym mówi Marta, to jest pierwszy krok. Badanie potrzeb organizacji i zespołu. Kolejny krok to jest proces, który mamy precyzyjnie rozpisany. Składa się on z konkretnych etapów pracy nad tą metodą scenariuszową. Zaczynamy od tego, żeby zrozumieć, w jakim obszarze dana organizacja chce działać. Co jest dla niej ważne. Jakie są potrzeby i wartości, które w danej organizacji są istotne. O ile organizacja ma je uświadomione. Na kolejnych etapach pracujemy po prostu z mapami trendów.

AR Co to takiego?

BF Jest to próba stworzenia wizualnej reprezentacji zjawisk, które mają rodzaj gradacji. Zjawisk o nasilającej się mocy, czy też osłabiającej. [Mam na myśli] zjawiska, które można zobaczyć jako proces. Nie coś, co jest punktowe. Takie, które mają czy mogą mieć znaczenie dla danej organizacji. Niekiedy one są z odległego pola. Jeśli pracujemy z organizacjami kulturalnymi,, to te trendy mogą być z pola ekonomicznego albo z pola ekologicznego, czyli niekoniecznie z pola kultury. To, na czym nam zależy, to dostrzeżenie, w jaki sposób one mogą wpływać na działania tej organizacji. Jak mogą przyczyniać się do realizacji bądź nierealizowania celów, które dana organizacja sobie stawia? W tej fazie tworzymy układy czy trendy.

AR To jest bardzo specjalistyczny język, który jest niesamowicie inspirujący. Chciałabym to lepiej zrozumieć. Na przykład naa chwilę zostać dyrektorem średniej wielkości instytucji kultury. I on się zastanawia, w jaki sposób kierować organizacją czy instytucją, która zatrudnia 10 pracowników. Zastanawia się, w jakim kierunku ją rozwijać. I taki dyrektor potrzebuje pomocy. Jak poprowadzilibyście z nim rozmowę, żeby pokazać mu, jakie są możliwości?

BF To ja spróbuję na bardziej ogólnym poziomie powiedzieć. Istotnym momentem tego procesu jest tworzenie scenariuszy, czyli opowieści, w których dana organizacja jest zanurzona. W opowieści z przyszłości, w których widzimy sytuacje konkretnych ludzi, konkretnych uczestników, konkretne relacje społeczne, konkretne działania, produkty, usługi. To, co zyskuje organizacja, to możliwość podróży w czasie do przyszłości. Sprawdzenia, co się tam dzieje. Jakie czynniki odgrywają tam rolę w namacalny i konkretny sposób. To są bardzo konkretne opisy zmysłowe, a nie technokratyczne czy zimne. To nie jest tylko i wyłącznie język strategii. To jest język zagęszczonych opisów konkretnych sytuacji, w których ludzie się znajdują, język doświadczeniowy i zmysłowy. W związku z tym taki dyrektor, czy pracownik, jest w stanie sobie sprawdzić, jak to jego pole, którym on się zajmuje, będzie wyglądało, czy mogłoby wyglądać w przyszłości. Dlatego istotny jest moment powrotu do „tu i teraz”. Nie jest to tylko i wyłącznie temat fantazji czy spekulacji. To jest temat powrotu do „tu i teraz”. Zadajemy sobie pytanie: jakich kompetencji umiejętności, narzędzi i relacji potrzebuję, żeby w tych różnych scenariuszach i wariantach móc w sposób skuteczny i adekwatny funkcjonować.

MM Co mogę wzmacniać po to, żeby się lepiej przygotować do scenariusza, o którym myślę. Co mają partnerzy, z którymi współpracuję, z czego mogę skorzystać. To jest o działaniu organizacji, ale też o ekosystemie, w którym ona funkcjonuje. [Mowa] też o scenariuszach przyszłości, czyli narracjach na temat przyszłości.

AR To, co zyskujemy, to bardzo konkretne wskazówki, w jaki sposób rozwijać organizację. Nie jest to czysta wizja. Można ją przełożyć na bardzo konkretne zmiany. [One] powinny się zadziać w organizacji, żeby zrealizować scenariusz. Chodzi o uświadomienie sobie procesu, [refleksji nad nim], i i zbudowanie wizji wspólnie z pracownikami.

MM Zakładaliśmy, że to jest już taki proces, który jest niehierarchiczny i partycypacyjny. To jest ogromna zaleta tej metodologii pracy ze scenariuszami przyszłości. [Ta praca] nie idzie z góry w dół, jako narzucona strategia. [Chodzi o to, że] można w zespole pracować nad wizjami. Wspólnie czerpać z nich wiedzę, a potem budować na nich konkretne rozwiązania. Ten element wspólnej pracy jest dla nas kluczowy.

BF To, o czym mówi Marta, [dotyczy] aspektu rozwojowego. Dzięki konkretnym wskazówkom organizacja, jej pracownicy, i pracowniczki dostają wskazówki, w którym kierunku mogą się rozwijać. W którym kierunku organizacja może się rozwijać. To może jest na temat sprawczości decyzji, a nie na temat powinności. Scenariusze służą zbadaniu różnych możliwych wariantów, a ostatecznie przedyskutowaniu w zespole, jakiej przyszłości chcemy, a jakiej nie chcemy. To nie jest na temat determinacji, że coś się na pewno wydarzy czy coś się musi wydarzyć. Tylko to jest na temat wejścia w hipotetyczne sytuacje. Sprawdzenie, czy chcemy w taki sposób w tych sytuacjach funkcjonować i działać, czy chcemy inaczej? Czy jako instytucja chcemy wzmacniać tendencje i sytuacje, czy wręcz przeciwnie: chcemy budować kompletnie inne. To jest niezwykle istotne na poziomie budowania spójności języka i budowania zespołu. Ale nie poprzez działania zewnętrzne, tylko poprzez niezwykle pogłębioną rozmowę o wartościach czy potrzebach. Ta rozmowa o przyszłości nie jest pustą spekulacją czy wygładzoną opowieścią, gdzie są roboty i sztuczna inteligencja. To jest proces, który inspiruje bardzo pogłębioną rozmowę o „tu i teraz”. O tym, co jest między nami. [W jakim stopniu] potrzeby są spójne, a gdzie są rozbieżne? Na ile mamy uświadomione wartości w organizacji? W którą stronę chcemy się rozwijać? To, że to jest wspólna decyzja, sprawia, że organizacja i osoby, które ją współtworzą, mogą w sposób niezwykle sprawczy działać. Mają poczucie, że mają na coś wpływ.

AR Rozumiem [to tak]., Opowiadacie o tym, że to ma być proces partycypacyjny a nie hierarchiczny. To wymaga osoby na kierowniczym stanowisku w instytucji, która ma bardzo nowoczesny sposób myślenia o organizacji. [Ta osoba] jest na tyle odważna, żeby nie podkreślać swojej decyzyjności wynikającej z hierarchii kosztem decyzyjności pracowników. [Jest na tyle odważna], żeby zbudować z nimi prawdziwy zespół. Taki, który ma zupełnie inny charakter niż taka klasycznie feudalna, hierarchiczna organizacja. [Takich organizacji] jest sporo, szczególnie w instytucjach publicznych.

MM To jest nowy model tego, kim może być lider, czyli osoba zarządzająca organizacją. Bardzo wiele procesów decyzyjnych dotyczących strategii schodzi coraz głębiej w struktury organizacyjne wielu instytucji, firm i organizacji. To znaczy, że nad strategią zastanawiają się nie tylko osoby, dedykowane działy czy ścisła kadra zarządzająca. Tak było wcześniej. A teraz coraz więcej zależy od osób, które projektują produkty i usługi, które zajmują się relacją z odbiorcą produktów czy usług. Oddawana im jest sprawczość i inicjatywa. Lider daje narzędzia, daje możliwości. Wysłuchuje tego, co ma do powiedzenia zespół, dając przestrzeń bezpiecznej pracy. To jest wymarzony model pracy.

AR Istnieją też [pewnego] rodzaju niebezpieczeństwa. [Mówimy o] procesie, w którym sprawczość, decyzyjność i odpowiedzialność za wszystkie zmiany i procesy się rozkłada. Nie przyjmuje jej tylko i wyłącznie lider, dyrektor czy kierownik placówki, instytucji czy organizacji. Jest takie stare polskie przysłowie: „Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść”. Czy w takiej dużej ilości różnych interesów, perspektyw i potrzeb można znaleźć wspólną wizję? W jaki sposób facylitować w zespole sytuacje, które są konfliktowe? Jeżeli postawimy na jedno, to nie będzie drugiego. Takich sytuacji może być szereg. To wymaga budowania dialogu wewnątrz zespołu. Pytanie, czy lider wtedy się wycofuje z brania odpowiedzialności i decyzyjności. Czy wymaga to od niego wtedy powiedzenia: “Dobra, stawiam na ten kierunek, tak będzie”, czyli podjęcia ostatecznej decyzji. Co o tym myślicie?

BF Gdybym chciał sobie teraz zażartować prowokacyjnie, to odbiłbym [to następującym] pytaniem. Czy nie masz poczucia, że dokładnie ten model, który opisałaś, funkcjonuje w instytucjach hierarchicznych? Sprawczości tam nie ma. [Dlatego tam jest to bardzo intensywne:] interesy i rozmaite grupy interesów, walka o wpływ, o władzę, frustracje związane z brakiem możliwości realizowania swoich pomysłów.. [To często jest] podskórne i nieuświadomione. Później przeradza [się] w koterie, grupy interesów, rodzaj biernego oporu, rozmaitych form biernej agresji. Jest częścią porządku instytucjonalnego, [który] ma źródło strukturalne. [Chodzi o takie] struktury, w których się celebruje hierarchię. W niektórych instytucjach, poza tym, że jest struktura organizacyjna, to hierarchia jest celebrowana. W modelu, o którym mówimy, ta praca ze scenariuszami przyszłości jest świetnym narzędziem do tego, żeby ujawniać różne rzeczy. [Chodzi o to], żeby dialog nie prowadził do fragmentaryzacji i rozproszenia, tylko prowadził do tego, żeby pewne rzeczy sobie uspójniać. Żeby zobaczyć, gdzie mamy podobnie, a gdzie mamy inaczej, kiedy myślimy o rozwoju organizacji. To nie jest wizja rajskiej, utopijnej sytuacji, gdzie wszyscy bezkonfliktowo coś wynegocjują. Aspekt konfliktowy jest dosyć istotny. Nie o to chodzi, żeby konflikt zamieść pod dywan, powiedzieć że go nie ma. Konflikty będą się pojawiały. I dobrze, że się pojawiają. Jeśli ma się narzędzia, żeby z konfliktami pracować, mogą z nich wyniknąć fantastyczne rzeczy. Mogą wzmacniać zespół, a nie go osłabiać. Najgorzej jest, kiedy konflikt jest gdzieś ukryty, nie jest jawny, jest nieprzedyskutowany. Jest wyczuwalny, ale nie do końca wiadomo, na czym się opiera. Rozmowa o tym, jakiej przyszłości chcemy, a jakiej nie chcemy, sprawia, że trzeba przejść przez mnóstwo obszarów i tematów. [To w nich] konflikty się ujawnią. [To w nich] opowiadamy o potrzebach i wartościach. Sprawdzamy i negocjujemy je, ale nie w sferze udawanej konsensualności. Bardzo wiele procesów partycypacyjnych prowadzi do bardzo rozmytych rezultatów przez rodzaj wyparcia konfliktu. Mówimy, że konflikt jest dobry pod warunkiem, że się umie z nim pracować. Konflikt jest częścią procesu. Natomiast mamy poczucie, że kiedy jest sprawczość i kiedy jest poczucie wpływu, wtedy jest mniej fragmentaryzacji, mniej rozdrobnienia i mniej gier interesów i mniej biernego oporu.

MM W idealnym scenariuszu dochodzimy do momentu, w którym myślenie o przyszłości staje się elementem strategicznym działań instytucji na stałe. Wchodzi w jej język do systemu pracy. Ten proces się nie domyka, tylko jest kontynuowany. Organizacja, czy instytucja, jest w stanie go sama pociągnąć w różnych obszarach. Zaczynamy myśleć kategoriami i je uwewnętrzniamy, zaczynamy ich używać.

BF To jest niezwykle istotne założenie. Mówimy o scenariuszach przyszłości. Niektórym osobom może się [to] kojarzyć z wielkimi procesami, panelami eksperckimi. Nie chodzi o coś takiego. Tu chodzi o bardzo użyteczne narzędzie do codziennej pracy. [Narzędzie],, które staje się naszym nowym nawykiem organizacyjnym, [czymś] uwewnętrznionym, częścią kultury organizacyjnej. Każda z osób pracujących w instytucji czy organizacji może korzystać [z tego narzędzia], żeby bardziej świadomie podejmować decyzje. Żeby zmieniać bardzo małe, konkretne rzeczy, a nie tylko duże, z dużego obrazka. Dążymy do tego, żeby w wyniku naszej pracy szkoleniowej czy warsztatowej dać osobom konkretne wyposażenie czy narzędzia, z których mogą korzystać każdego dnia.
AR Ile czasu trwa taki proces? Jak długo trzeba czekać na efekty realnej zmiany? Czy można wykorzystywać na bieżąco efekty pracy, w trakcie reformując, zmieniając, włączając nowe rozwiązania do bieżącego funkcjonowania instytucji? Może nie trzeba czekać na koniec tego procesu? Bo jak opowiadacie, to mam wrażenie, że ten proces trwa długo. Chyba w miesiąc nie jesteśmy w stanie odkryć wszystkich możliwie najbardziej satysfakcjonujących i napędzających do pracy scenariuszy przyszłości? Nie jesteśmy w stanie tych konfliktów wyłożyć na stół wszystkich naraz i się z nimi uporać. Nie jesteśmy w stanie zastosować wszystkich narzędzi w tak krótkim czasie. Rozumiem, że to jest proces rozwojowy, który trwa, i że musi trwać dłuższy czas, zgadza się?

BF To jest model spirali rozwojowej. Przechodzi się przez te same punkty, tylko że każdorazowo jest się na wyższym poziomie. Przejście przez konflikty, potrzeby, wartości, adekwatność wobec sytuacji, trendy, scenariusze to jest cykl, który się powtarza i do którego się wraca. To jest proces, ale dobrze jest nie tworzyć wrażenia, że on będzie trwał 5 lat. To jest skalowalne. Pracujemy z bardzo różnymi formatami. Może być tak, że będzie jednorazowe spotkanie, które nie wprowadzi żadnej systemowej zmiany w organizacji. Byłoby to stwarzanie absurdalnej obietnicy, że w ciągu jednego warsztatu czy szkolenia dojdzie do radykalnej zmiany. Na pewno może on być inspiracją do przemyślenia wielu rzeczy, do zastanowienia się, czego chcemy jako organizacja? Czy chcemy wchodzić w proces rozwojowy? Czy widzimy interesujące rzeczy dla siebie? Możemy przyjść z opowieścią na temat otoczenia, na przykład ekologicznego, społecznego danej organizacji. Ale to może być też dłuższy proces lub współpraca, która jest bardzo długoterminowa - i taka jest najfajniejsza. Wtedy najwięcej rzeczy można przepracować, zmienić, uświadomić sobie. Istotne jest to, że to jest skalowalne. [Istnieją] bardzo różne formaty i niekoniecznie każda organizacja musi się decydować, żeby to traktować jako długoterminową, systemową przygodę.

AR Czyli można sobie wyobrazić część tego procesu w krótszej perspektywie czasowej? Bo może być [konkretne] zapotrzebowanie organizacji. [Na przykład organizacja chce] zająć się określonym obszarem swojego funkcjonowania: relacjami w zespole albo ze swoimi odbiorcami i relacjami z nimi. Albo ze społecznością lokalną. I organizacja chciałaby przyjrzeć się temu zjawisku. [Chciałaby] wyprojektować scenariusz przyszłości, zmierzyć się z nim w praktyce? Bo ta praktyka jest tutaj kluczowa?

MM Zależy nam na tym, żeby pracować z prototypami. Żeby w naszym myśleniu strategicznym w scenariuszach przyszłości zaistniały wybrane elementy z tego scenariusza i przyszłego świata, które będzie można przetestować. One mogą bardzo różnie wyglądać. To pozwala odetchnąć powietrzem z przyszłości. [Pozwala] zastanowić się nad tym, jaki konkretny produkt, usługa, typ relacji zafunkcjonuje. Jak on może wyglądać. [Warto] przyjrzeć się temu. To jest bardziej praktyczna strona. Ona jest też bardzo pociągająca w projektowaniu.

AR Przyglądam się nazwie [Waszej] organizacji „Strategic Dreamers”. Tam jest [słowo] „Dreamers”. Powiem bardzo górnolotnie. Czy to, na czym może skorzystać organizacja czy instytucja, to jest - - większy poziom szczęścia z pracy, to znaczy zadowolenia i satysfakcji? Czy to znaczy, że można zaprojektować swoje miejsce pracy i swoją pracę też? [Pracę,] którą się wykonuje w sposób dużo bardziej satysfakcjonujący i dużo łatwiejszy, sprawniejszy? Taki, który nie wymaga dużo wysiłku i mierzenia się z różnego rodzaju trudnościami po drodze? Czy można myśleć o tym „marzeniu”, „śnie” [wokół] ół organizacji?

BF To jest bardzo ważne, żeby nie bać się marzyć. Nie bać się uruchamiać wyobraźni w kierunkach, które nas pociągają. Z jakichś powodów wcześniej tam nie wchodziliśmy. Z jakichś powodów wydają się niemożliwe. Chodzi o zawieszenie wszystkich blokad, które mamy w naszej wyobraźni. Chodzi nam o możliwość swobodnego podróżowania w różne rejony, które nas pociągają. Chcemy [je] sprawdzić i zobaczyć, co tam może się wydarzyć. [Chcemy] nie tylko funkcjonowania w trybie nadziei, że może być trochę lepiej. Może to zabrzmi kontrowersyjnie. Chodzi o to, żeby zawiesić pewien rodzaj realności, nie na zawsze, na chwilę. Pozwolić sobie na podróż w wyobraźni, na śnienie, na rodzaj szczęścia czy snu wokół organizacji. I to jest niezwykle wzmacniające, jeżeli dajemy sobie wzajemnie przyzwolenie w organizacji. To musi być działanie zespołowe. Wtedy możemy bardzo wiele rzeczy zmienić. Możemy przesunąć granicę tego, co jest do pomyślenia, jako możliwe w naszej organizacji. Być może przesunąć ją tylko troszkę, ale żeby przesunąć ją tylko troszkę, trzeba niekiedy odbyć bardzo daleką podróż. To przesunięcie tylko troszkę może być bardzo uwalniającą zmianą dla organizacji i dla osób, które w niej pracują.

MM Bo to jest nie tylko marzenie organizacji jako takiej., [To jest] też marzenie o miejscu każdej z osób, które ją tworzą w tej instytucji czy organizacji. To też jest ważna część procesu, żeby każdy siebie obejrzał, przyjrzał się sobie, pomyślał o sobie w takiej perspektywie marzenia o swojej roli.

AR Zastanawiam się nad [pewnymi] osobami, które często [można spotkać] w organizacjach i instytucjach. [One] być może nie spełniają tam swoich marzeń, ale są generalnie zadowolone i nie chciałyby nic zmieniać. Nawet nie są bardzo przeciwko. Generalnie nie chciałyby naruszać tego status quo, , do czego przyzwyczaiły się przez lata. [To jest] jest [dla nich] bardzo komfortowa sytuacja. Nawet jeżeli coś nam doskwiera, to ten komfort też jest rodzajem wartości. Czy takie osoby też można włączyć do procesu?

BF Jeśli te osoby chcą się włączyć do procesu, to jak najbardziej tak. Tylko to nie jest przymusowy proces. Jest to możliwość, która powinna być wynikiem świadomej decyzji i to zarówno organizacji, jak i osób, które w tym procesie biorą udział. Przeszliśmy z bardzo szerokiego obrazka, gdzie mówimy o wyobraźni niezwykle rozciągniętej. To nie jest tak, że musimy przebywać w utopijnym raju. To jest metoda, która pozwala pracować z bardzo konkretnymi, codziennymi sprawami. Te zmiany mogą być mikro, nie muszą być z wielkiego obrazka. Być może ktoś w trochę inny sposób pomyśli o swojej pracy i dokona małej zmiany. [Ta mała zmiana] nagle może mu dać po prostu dużo więcej satysfakcji z pracy. To nie jest na temat naruszania czyjegoś komfortu. Jeśli ta osoba nie ma w ogóle intencji czy potrzeby, żeby ten komfort naruszać, bo to jest częścią procesu. Ktoś może powiedzieć: „Ok, ja mam tutaj komfort i wszystko [się] zgadza”. T[Wtedy warto zadać] pytanie, czy w tym zgadzaniu się jestem w stanie być adekwatny wobec tego, co się zmienia w rzeczywistości, wobec tego, co się dzieje w organizacji, w innych osobach, w działach. Jeżeli się zgadza, to jest ok. To jest też rodzaj stanowiska w rozmowie.

MM I stąd to badanie potrzeb, o którym mówiliśmy na początku, jako niezbędny z naszej perspektywy element całego tego procesu. Chcemy wiedzieć, co poszczególne osoby, które miałyby wziąć udział w procesie, chcą z niego wyciągnąć, a czego nie chcą. Gdzie są blokady, przez które nie będą chciały przejść. I nie chodzi o negatywne wartościowanie. Każdy ma prawo osadzić się w swojej sferze komfortu lub też zdefiniować sobie, na ile chce poza nią wychodzić, na ile nie chce. Chcemy się tego dowiedzieć na początku, jak będziemy planować cały ten proces.

BF Nie jest [to] żaden paradygmat przymusu innowacji czy przymusu zmiany. To znaczy, że jest bardzo wiele zmian czy innowacji, które są głupie albo które wyglądają na bardzo nowoczesne, a w istocie są superkonserwatywne. Istotną częścią naszego działania jest sprawdzanie konsekwencji i uświadamianie sobie konsekwencji określonych decyzji czy określonych zmian. Sprawdzanie, czy naprawdę chcę tej innowacji. Czy ona jest naprawdę zrównoważona? Czy ona naprawdę służy zmienianiu świata na lepsze? Czy też wręcz przeciwnie - jest czymś, co [tylko] teraz wygląda na fajny pomysł. [Kiedy jednak] zbadamy, jakie są kolejne elementy łańcuchów przyczynowo-skutkowych, uruchomionych przez tę zmianę czy tę innowację, to widzimy upadające społeczności czy rozpadające się relacje międzyludzkie, czy jeszcze inne negatywne zjawiska związane z kwestiami ekologicznymi. Bo też o takich myślimy. Dużo mówimy o aspektach międzyludzkich, relacyjnych, zespołowych. Ale w tej refleksji scenariuszowej pojawiają się elementy z dziedziny twardej wiedzy. Jest to strategic. Są elementy na temat świata, otoczenia, połączeń systemowych, które w tym świecie obserwujemy i które są bardziej twarde.

AR To, co mi się wydaje niezwykle inspirujące, to jest tworzenie całościowego obrazu wzajemnych połączeń różnych wewnętrznych zmian. Podejrzewam, że w sytuacji dokonywania reform i przemian w organizacjach i instytucjach bywa, że te zmiany zachodzą w chaotyczny sposób. Potem, mimo że pojedyncze zmiany mogą być bardzo pozytywne, to ogólny obraz sytuacji po zmianach może się okazać bardzo chaotyczny. Burzy się rodzaj porządku, który był ugruntowany i miał ręce i nogi w określonych okolicznościach. Po tych pozytywnych zmianach może się okazać, że nic do siebie nie pasuje nawzajem. Co jest ciekawe - to [jest] budowanie spójnej struktury, która jest siecią wzajemnych połączeń. One mają oddziaływanie jedno na drugie. Budowanie świadomości, w jaki sposób wzajemne wpływy wewnątrz i na zewnątrz instytucji działają, jest dla mnie najbardziej ciekawe. Uważam też, że w procesach zmiany najtrudniejsza jest do przeprowadzenia wizja z lotu ptaka i wizja od ogółu do szczegółu i od szczegółu do ogółu, proces do rozwijania się zmiany.

BF Agato, pięknie opisałaś metody pracy scenariuszowej. Dokładnie o to chodzi. O widzenie współzależności, dostrzeganie połączeń pomiędzy elementami świata organizacyjnego i tego, który jest na zewnątrz. Połączenia te często są pozornie niewidoczne. Widzenie tego, co ja mogę uruchomić, dokonując małej punktowej zmiany. Ona nigdy nie będzie punktowa. Zawsze będzie miała swoje konsekwencje gdzie indziej. Wychodzenie od szczegółu do ogółu i odwrotnie - to jest coś, na co pozwalam holistycznie spojrzeć, całościowo, systemowo. Widzieć, w jaki sposób miękkie umiejętności w zespole łączą się z twardymi zjawiskami na zewnątrz. I ostatecznie zastanowić się, co z tym możemy zrobić. Jak możemy to zmienić, jeśli chcemy zmienić. W którym kierunku chcemy się rozwinąć? Czego potrzebujemy, jakich kompetencji, umiejętności, jakich narzędzi?

MM W tym procesie widzimy tę organizację, instytucję, jej pracowniczki, pracowników, zanurzonych w otoczeniu społecznym, politycznym, ekologicznym, ekonomicznym. Bierzemy pod uwagę wiele z tych obszarów. Patrzymy na te współzależności. To jest pełny proces, niewyizolowany z tego, co się dzieje technologicznie.

BF Istotnym wątkiem, którym się zajmujemy, jest ekologia cyfrowa.

AR Co to takiego?

BF No właśnie. Myślimy o ekologii w instytucjach czy w organizacjach. No to myślimy: „lad
węglowy” konkretnego produktu albo transportu. Albo myślimy sobie: „Instytucje nie powinny na przykład produkować ulotek i papieru”. Tymczasem okazuje się, że niejednokrotnie nasza aktywność cyfrowa w organizacjach generuje znacznie większy ślad węglowy niż tradycyjna, analogowa aktywność. Każdy post, który wrzucamy na facebooka albo na Instagram, generuje ślad węglowy. To są dane przechowywane w centrach przetwarzania danych. Są one zasilane energią, która zazwyczaj pochodzi, przynajmniej w przypadku naszego otoczenia, z węgla. Ma swoje źródło w paliwach kopalnych i to nie jest neutralne. Świat paradoksów. Pewnie niewiele osób sobie zdaje z tego sprawę. [Na przykład jest taki aktywistyczny hashtag]
#climatechange na Tweeterze. On dotyczy zmian klimatycznych. Na ogół jest związany z komunikatami, które mają wspierać zmiany na rzecz hamowania katastrofy klimatycznej. [ I on jest] odpowiedzialny za 75 kg emisji CO2 rocznie. To jeden z przykładów. [Kolejny przykład]. Chmura to nie jest tylko i wyłącznie niematerialna sytuacja, tylko konkretna infrastruktura, która jest chłodzona wodą. Tej wody w niektórych rejonach świata zaczyna brakować właśnie z tego powodu, że jest wykorzystywana do chłodzenia centrów przetwarzania danych. I teraz pytanie, co my jako instytucje możemy z tym zrobić? Stałą praktyką instytucji jest to, żeby w stopce pojawiały się pliki graficzne jpg. Jak wysyłamy 50 maili w danym wątku, to te jpegi się multiplikują. Taka sytuacja sprawia, że to gdzieś musi być gromadzone i to generuje nieprawdopodobną ilość dwutlenku węgla. Czy w ogóle ktoś sobie zadaje pytanie, wysyłając maile w wątkach, że to generuje dwutlenek węgla? No nie, to jest konkret, z którym można popracować.

AR Konkret, którym osobiście poczułam się w tej chwili bardzo przytłoczona. Zdałam sobie sprawę, że wszystkie aktywności, którymi się zajmuję, mają konsekwencje. Jak dużo różnych trudności jest w zarządzaniu instytucją wewnątrz instytucji. Kiedy zaczynamy myśleć o śladzie węglowym, [ta trudność] rozszerza się po prostu do niebotycznych rozmiarów. Chociaż faktycznie mamy realny wpływ na różnego rodzaju procesy, również ogólnoświatowe. Przytłaczające jest myślenie o wszystkim naraz. Szczególnie myślenie o wszystkim naraz bez wspomagania. Bez wsparcia ekspertów, którzy potrafią powiedzieć: „Dobra, możemy to wyliczyć, tak i tak, podejmijmy decyzję”. Zależy nam na określonych wartościach. Bo mówimy też: „klimat”, „ochrona środowiska”. One też należą do określonych wartości, które mogą być [bardziej lub mniej] istotne dla organizacji. Mogą być w pierwszej piątce lub pierwszej dziesiątce kluczowych wartości.. Albo w piętnastce czy dwudziestce, prawda? Opowiedzcie o tych wartościach. Rozumiem, że w ramach pierwszego badania potrzeb te wartości powoli się odsłaniają. Zastanawiam się, czy one się [też] odsłaniają, zmieniają w trakcie tego procesu? Czy mamy szansę, żeby odsłonić te głębsze wartości, które nami powodują? No bo w pierwszym rzucie może się okazać, że tymi wartościami są: zdrowie, rodzina, dobre relacje, robienie przyzwoitych, dobrych jakościowo wydarzeń czy projektów. A potem dokopujemy się do czegoś więcej. Rozumiem, że ten sposób myślenia, o którym powiedziałeś, to znaczy „zmiana klimatyczna”, „ślad węglowy”, może się [mieścić] w tych wartościach. [One] na pierwszy rzut oka wcale nie [muszą być] widoczne. To jest proces długoterminowy odkrywania tych wartości.

BF To jest proces odkrywania wartości. To jest równocześnie definiowanie tych wartości, które są ważne. Może „definiowanie” to nie jest najlepsze słowo. To jest odkrywanie, ale zarazem to jest trochę tworzenie. Wszystkich wartości w ramach jednej organizacji nie jesteśmy w stanie zrealizować i spełnić wszystkich, które są istotne. Musimy stworzyć podział, katalog kluczowych wartości, które będą dla nas drogowskazami. To nie są bezwzględne, uniwersalne monolity. To raczej mają być wartości, które pozwalają nam na podejmowanie decyzji. Wartość to jest coś, co jest ważne. Jeżeli ważna jest dla nas kwestia klimatyczna i dobrostanu przyszłych pokoleń, no to myślimy o śladzie węglowym. Jeżeli to nie jest dla nas ważne, to stawiamy na coś innego. C Istotne jest to, żeby sobie te rzeczy uświadamiać. I również to, że możemy się przymierzyć do różnych sytuacji w przyszłości. Pozwala nam [to] uświadamiać sobie wartości dzisiaj. Zobaczyć, jak się mamy w różnych sytuacjach. Czy jest nam tam dobrze, czy nie jest nam tam dobrze. Jeżeli jest tam na przykład niedobrze, to z czym to jest sprzeczne? Może z wartością, która jest dla nas istotna. No a potem to jest negocjowanie tych wartości w obrębie organizacji. [Kwestia] powiedzenia: „Ok, stawiamy na to i na to, a na coś innego nie stawiamy”. W końcu mówimy o organizacji. Każda organizacja z jakiejś wartości musi zrezygnować albo na coś musi postawić.

AR Czy ta strategia w waszym pojmowaniu jest strategią, którą można zapisać? Czy to jest coś, z czego może powstać konkretny dokument? Jak o tym myślicie?

MM Zakładaliśmy, że w idealnym planie ten proces się kończy dokumentem. Ten dokument ma bardziej charakter raportu z procesu niż takiego dokumentu strategicznego. Ten dokument strategiczny to może być kolejny krok. Raport jest pewnym zapisem wszystkiego, co było kluczowe w trakcie tego procesu. Może też zawierać wszystkie elementy konfliktu czy niezgody. Być może nie zawsze się je uda uzgodnić. To też jest ok. Być może elementy procesu zostaną w dokumencie zwizualizowane. Zakładaliśmy, że pozwoli to sobie lepiej uświadomić, z czym mamy do czynienia, jeżeli jest to zwizualizowane graficznie. To może być punkt wyjścia, żeby pomyśleć o strategii. To już nie będzie dokument przygotowany przez nas bezpośrednio, ale o dalszych krokach tego myślenia strategicznego. Tak o tym myśleliśmy.

BF W raporcie mogą być zapisane te scenariusze. Można tam mieć dokładnie określone, jakie to są scenariusze. Co tam się dzieje z konkretnymi personami? To jest jeden ze sposobów pracy z takim scenariuszem, z prototypami, które się wyłoniły z pracy z tymi scenariuszami. Jeśli chcemy, to może tam też się znaleźć action plan.

AR A co to jest action plan?

BF Jest to rodzaj, fragment dokumentu. Mówi [się tam] o tym, co, ma być zrobione do kiedy. Kto jest za to odpowiedzialny. Jakie są potrzebne zasoby, budżet, czyli to coś super twardego, co wynika też z tego procesu. Ale to może być też lista nowych nawyków organizacyjnych. [One] mogą być wspierane przez określone nowe rytuały. To jest też jeden ze sposobów pracy, który może być częścią tego dokumentu. To ma być narzędzie. Action plan ma być użyteczny. To jest coś, do czego organizacja może wracać i z czego może korzystać. [To nie ma być] coś, co zostało napisane, odłożone gdzieś na półkę. [Wtedy] wszyscy o tym zapominają. Ostatecznie traktują to jako sztywne cele, które zostały raz na zawsze ustalone i mają taki „smartny” charakter. Wiadomo, że musimy do tego celu dążyć za wszelką cenę, nawet gdyby po prostu cała rzeczywistość szła w inną stronę. To [raczej] jest narzędzie, które pozwala nam widzieć te cele. [Chodzi jednak o to, by] zarazem nie usztywniać się w tym, tylko potrafić dokonywać wyboru. Co jest w sferze adaptacji, a co jest w sferze naszego organizacyjnego core`u, kręgosłupa. Co jest dla nas istotne i ważne i czego nie chcemy zmieniać.

MM Ten dokument jest wynikową tego procesu. [To] powoduje, że on jest napisany językiem wspólnym dla tych osób, które brały udział w tym procesie. To nie jest jakiś zewnętrznie narzucony język, którym komunikuje się jakieś cele organizacyjne. Relacja pracowników i pracowniczek danej organizacji z tym dokumentem [powinna być] głęboka. To jest język, którym się posługiwali/posługiwały podczas całego tego procesu.

AR Dziękuję Wam bardzo za dzisiejsze spotkania. To był podcast “Gazeta, radio, telewizja” Mazowieckiego Instytutu Kultury. Ja się nazywam Agata Roman, a moimi gośćmi byli
Bartosz Frąckowiak i Marta Michalak.

Bardzo dziękujemy.
Gazeta radio telewizja Mazowieckiego Instytutu Kultury.
17 // 12 // 2021

Podcast "Instytucja Blisko ziemi" Aneta Majak

Zapraszamy do odsłuchania podcastu z Anetą Majak - nagrodzoną w konkursie na Innowacyjnego Menedżera Kultury 2022. W nagraniu opowiada, jak prowadzić instytucję kultury, która nie ma siedziby a jednak istnieje. Rozmowę prowadzi Agata Roman

SOUNDCLOUD << Aneta Majak >> link do nagrania

[Lektor]:
Rozmawiamy o kulturze, edukacji, animacji i rozwoju społeczności. Gazeta, Radio, Telewizja — podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.

[Agata Roman]:
Dzień dobry Państwu. Ja się nazywam Agata Roman. Ze mną w studiu jest Aneta Majak, dyrektorka Milanowskiego Centrum Kultury, animatorka kultury, managerka kultury. Dzisiaj będziemy rozmawiać o niezwykłej instytucji, którą masz pod swoimi skrzydłami.

[Aneta Majak]: Witam bardzo serdecznie. To prawda. Jest to niezwykła instytucja. Instytucja, która nie ma murów i nie ma dachu, ale jest. Jest i buduje relacje, i składa się po prostu z ludzi.

[Agata Roman]: No właśnie. Czyli dwie ważne rzeczy. Po pierwsze – nie macie siedziby od 2015 roku. To bardzo duża zmiana. Takie naprawdę prawdziwe tąpnięcie dla instytucji. Co się stało?

[Aneta Majak]: Jest to na pewno ciągła zmiana, bo jesteśmy cały czas w tej zmianie. Nie tylko wynika ona z braku infrastruktury, ale też generalnie tego, co się dzieje teraz. Dla kultury to jest trudne, ale to jest też niesamowite wyzwanie. Przed tym wyzwaniem rzeczywiście stanęliśmy te 6 lat temu, kiedy zamknięto nam po prostu dotychczasową siedzibę ze względu na dach, który wymaga remontu do tej pory. I stanęliśmy przed takim zadaniem, żeby wyjść z domem kultury do ludzi, skoro oni, ci goście i odbiorcy nie mogą przyjść do nas. Tak zaczął się proces budowania oferty otwartej na relacje, skupionej na relacjach, na bliskości z ludźmi, na tym, żebyśmy byli wśród nich.

[Agata Roman]: To gdzie stacjonujecie w tej chwili jako instytucja?

[Aneta Majak]: W Milanówku mamy niewielkie biuro, gdzie żyjemy sobie na wspólnej przestrzeni w 10 osób, bo tyle stanowi zespół, do którego należy. Super zespół – mogę powiedzieć, bo to nie jest zwykły zespół. Mamy również niewielką 80-metrową pracownię, którą wynajęliśmy. Stworzyliśmy tam „Kurnik, wylęgarnię kultury”. Tam odbywa się cały proces edukacji kulturalnej i integracyjnej dla dzieci, młodzieży i dorosłych. Natomiast wszystkie inne działania, które robimy, robimy w rozproszeniu. Tak naprawdę wykorzystujemy każdy kawałek placu, każdy kawałek ziemi milanowskiej do tego, żeby łączyć i integrować mieszkańców.

[Agata Roman]: To od czego się zaczyna takie działanie w sytuacji takiego kryzysu instytucji? W takim sensie, że rzeczywiście taka podstawa infrastrukturalna zniknęła i teraz, na czym się ma opierać działanie instytucji kultury i od czego w ogóle zaczęliście?

[Aneta Majak]: Na początku to był taki trochę szok, że – no jak my teraz będziemy pracować? Ale zaczęłam od tego, żeby przygotować do tego zespół i przekonać ich do tego, że się da, że właściwie to jest taka szansa na zbudowanie niesamowitej więzi z odbiorcami. Żebyśmy się po prostu poznali z tymi odbiorcami, żeby instytucja kultury kojarzyła się z nami – konkretnie z Anetą, Michałem, Edytą, Emilką i resztą – a nie z adresem. Oczywiście znajdujemy się pod tym samym adresem w naszej niewielkiej galerii, która kiedyś miała taką nazwę, ale zależało mi na tym, żeby i mieszkańcy i zespół zrozumieli, że dom kultury to nie musi być miejsce, tylko to są działania, to jest współpraca. To są niesamowite relacje. I musieliśmy w to uwierzyć. Zbadać to i zauważyć, że rzeczywiście tak jest.

[Agata Roman]: I wygląda na to, że to Ty byłaś tą pierwszą osobą, która w to uwierzyła.

[Aneta Majak]: Ja bardzo w to wierzyłam i nawet widziałam szansę w takim pełnym zbudowaniu domu kultury, zanim pojawi się siedziba. Zależało mi na tym, żebyśmy – jak już kiedyś, w perspektywie lat, pojawi się ta jedna, druga, trzecia, czwarta ściana i dach, to włożymy do tego miejsca fantastyczny program, który powstał na podstawie współpracy, partycypacji, który jest oparty na głębokich relacjach, zaufaniu. I wtedy będziemy mogli ruszać. Myślę, że jest dużo prościej potem prowadzić taką instytucję, kiedy już wiemy co mamy. Wtedy nie będzie tam hulało powietrze.

[Agata Roman]: Tak w ogóle mówi się, że łatwiej jest na głęboką wodę, bo potem wszystkie trudności już właściwie nie są żadnymi trudnościami, są tylko tematami, z którymi się człowiek mierzy i zazwyczaj daje sobie z nimi radę, nie?

[Aneta Majak]: To prawda. Jestem ogromnie wdzięczna zespołowi i mieszkańcom, że zaufali moim pomysłom, że nie poddawaliśmy się. Wiadome jest to, że to jest cięższa praca. My musimy za każdym razem przygotować wydarzenie od podstaw. W miejscu, które nie jest dostosowane do prowadzenia działalności kulturalnej, nagle powstaje scena, nagle powstaje przestrzeń warsztatowa. I to się dzieje, więc od tego pierwszego gwoździa, aż po powitanie gości, to jest nasza wspólna praca, naszego zespołu. Naprawdę doceniam to zaangażowanie. I bez nich, bez tych wizji, bez tej kreatywności – to na pewno by się nie zadziało, a ta kreatywność jest niesamowicie potrzebna w takim budowaniu i oswajaniu miejsc niedostosowanych do prowadzenia działalności. Robiliśmy już chyba wszędzie wydarzenia kulturalne. Nawet na kładce nad torami.

[Agata Roman]: To tak brzmi, jakby potencjalnie dom kultury mógł być absolutnie wszędzie. Tam, gdzie go nie ma, to tak naprawdę może być – wystarczy, że są ludzie, którzy go robią.

[Aneta Majak]: Tak. I właśnie nasze doświadczenie może zainspirować inne domy kultury, żeby nie być zamkniętym w czterech ścianach, żeby właśnie wychodzić do mieszkańców po te relacje, żeby oswajać z nimi przestrzenie wspólne, żeby partycypować w różnych przedsięwzięciach oddolnych. Myślę sobie, że nie ma rzeczy i miejsc nie do zaadaptowania pod działalność kulturalną, edukacyjną. Wtedy tworzą się takie przestrzenie do podejmowania bardzo różnych tematów, bo myślę sobie, że teraz stoimy przed takim momentem, kiedy domy kultury mogą zacząć podejmować różne tematy. Może nie polityczne, bo to jest bardzo ważne, byśmy byli apolityczni, ale tematy dla naszej ziemi, tematy związane z klimatem, tematy związane z prawami człowieka, z rozwojem dzieci. To wszystko to są tematy, które należy podejmować właśnie na tej płaszczyźnie w domach kultury, którą tworzymy z odbiorcami.

[Agata Roman]: A opowiesz trochę o tym miejscu, o Milanówku?

[Aneta Majak]: To jest niesamowite miejsce. Ja myślę, że każdy, kto przyjeżdża, chociaż na chwilę to widzi ten potencjał i to piękno tego miasta. To jest miasto ogród. Kiedyś było letniskiem, więc ma niesamowitą historię opartą na człowieku, ale przede wszystkim ma niesamowite dziedzictwo kulturowe. Historię związaną z drugą wojną światową i z Powstaniem Warszawskim. Mimo że jesteśmy młodym miastem, to ten bagaż doświadczeń i bagaż przepięknych historii jest bardzo duży. Dlatego mieszkańcy mają na czym opierać swoje działania. I też mają okazję chwalić się tym dorobkiem kulturowym miasta na zewnątrz. Uważam, że właśnie domy kultury czy animatorzy kultury, czy działacze społeczni – mogą wychodzić poza granice miasta, z dumą prezentując historię i dziedzictwo, by wszyscy inni się o tym dowiedzieli. I właśnie tak też to robimy. Centrum Kultury w Milanówku stara się nie tylko uświadamiać mieszkańców o niesamowitym miejscu, w jakim mieszkają, ale też chwalić to miasto na zewnątrz.

[Agata Roman]: Właśnie słyszymy, jak bardzo jesteś związana z tym miejscem. Czy Ty również mieszkasz w Milanówku?

[Aneta Majak]: Tak. Jestem mieszkanką od urodzenia. Kiedyś na ulicy Kaprys był szpital i tam się urodziłam, więc mój pierwszy oddech wykonałam właśnie w Milanówku. Myślę, że zostanę tam do końca. Taki mam plan. Tam założyłam rodzinę. Moja historia jest niesamowita – uważam – bo oprócz tego, że urodziłam się w Milanówku, to uwaga – chodziłam na zajęcia artystyczne do Centrum Kultury, w którym teraz pracuję i zarządzam nim. Mogę od każdej strony, z każdej perspektywy opowiedzieć o tym miejscu. Co więcej, gdy byłam na studiach, odbywałam praktyki w tym miejscu. Potem byłam animatorem kultury. Potem pełniłam obowiązki dyrektora, aż w końcu powierzono mi to stanowisko dyrektora, z czego jestem niesamowicie dumna.

[Agata Roman]: A opowiesz trochę o swoim zespole?

[Aneta Majak]: Tak. Bardzo chętnie, bo to są niezwykli ludzie i uwielbiam ich talenty, ich osobowości i kreatywność. Wszyscy jesteśmy bardzo różni. Jesteśmy też na różnych etapach rozwoju zawodowego. Jesteśmy też w różnym stopniu zaangażowani w dane tematy, ale każdy ma swoją działkę do pielęgnowania i każdy jest liderem swojego projektu. Bardzo zależy mi na tym, żeby o nich dbać. Ponieważ jesteśmy podzieleni na sport i kulturę, to zespół sportu to głównie ci, którzy uwielbiają oglądać różnego rodzaju rozgrywki sportowe. Kultura to miszmasz osobowości, ale myślę, że bardzo otwarte głowy i wielka kreatywność. Stawiam bardzo na multidyscyplinarność, żeby każdy z nich był trochę z innej bajki, miał różne kompetencje, przez co uzupełniamy się. I tak właśnie jest głównie w dziale kulturalnym, że pracuje tam Edyta, która jest artystą-plastykiem, Michał, który jest przewodnikiem miejskim, a przy okazji jest moim zastępcą. Jest Krzysztof, który oprócz administracji, jest złotą rączką. To dzięki niemu stawiamy tę scenę wszędzie, gdzie się da. Jest Emilia, która doskonale odnajduje się w pracy z małymi dziećmi. Prowadzi zajęcia gordonowskie i śpiewa, tańczy, a przy okazji świetnie odnajduje się w projektach kulturalnych. Jest Ada, jest Agnieszka, które dopiero zaczynają z nami przygodę, bo niedawno do nas dołączyły, ale bardzo mnie inspirują i myślę, że inspirują się też od nas, bo są dużo młodsze od nas, więc zaczynają swoją drogę z kulturą, a widzę ich otwartość i chęć realizacji naszych planów.

[Agata Roman]: A powiedz mi, tak naprawdę, jak realizować działania kulturalne i z czym musieliście się zmierzyć po stracie siedziby? Stracie takiego kluczowego przywileju, który wydaje się dla domu kultury zupełnie oczywisty, że się te zasoby posiada. Z czym musieliście się zmierzyć, jak zaczęliście realizować swoje działania na zewnątrz instytucji i w innych instytucjach, w innych miejscach, w przestrzeni publicznej? Co było dla Was najtrudniejsze?

[Aneta Majak]: Na początku motywacja, że się da. Czy na pewno się da? Instytucje
kultury mają ograniczone budżety. To nie są duże pieniądze. Dlatego jak możemy teraz działać, skoro w portfelu czy na koncie – niewiele, a trzeba dać znać, że jesteśmy, że to nie zamknęła się instytucja, tylko po prostu straciliśmy budynek. Kolejną rzeczą jest to, żeby przekonać innych do tego, żeby chcieli nam pomóc, żeby zrozumieli, że naprawdę my potrzebujemy troszeczkę skorzystać z ich infrastruktury, że czasem będziemy u nich gościć, żeby nas przyjęli z otwartymi ramionami i po prostu zaczęli z nami współpracować tak bardzo, na takich czystych warunkach. [Agata Roman]: Czystych to znaczy jakich?

[Aneta Majak]: Takich, żeby nie traktowano nas trochę jak takiego intruza. Że po prostu chcemy być razem z nimi i tworzyć coś razem z nimi. Oczywiście dla mnie partnerstwo to nie jest sponsoring, czy wzajemne dofinansowywanie się. Dla mnie jest to po prostu partnerstwo. Współdziałanie. I chciałam właśnie zbudować taką sieć partnerów, na których będę mogła liczyć w każdej sytuacji – kiedy będzie padał deszcz, kiedy nie będziemy mogli tego zrobić w plenerze, kiedy będzie zimno. Kiedy dzieci będą chciały w większych grupach odbywać tę edukację kulturalną i nie zmieszczą się w Kurniku. Trochę bałam się takiego sięgania po nieswoje, ale to się udało. Okazało się, że szkoły to instytucje pozarządowe. Kluby, kawiarnie, restauracje przyjęły nas naprawdę z wielką sympatią.

[Agata Roman]: A wiesz, jak to się udało?

[Aneta Majak]: Po prostu tam są super ludzie. Ja myślę, że jeżeli było widać, że my chcemy od siebie dać dużo, to ten ktoś też nam chciał dać dużo. Myślę, że to wzajemna wymiana dobra. Po prostu.

[Agata Roman]: Czyli nie chcieliście tylko brać, ale też dawać.

[Aneta Majak]: Jak najbardziej. Tutaj właśnie to, co powiedziałam o tym partnerstwie, że to nie jest taka sucha współpraca. Tylko zawsze robimy to razem. Zawsze nasz projekt jest projektem tego kogoś, u kogo to robimy.

[Agata Roman]: Te wszystkie zmiany, które zaszły w Milanowskim Centrum Kultury są dla mnie osobiście, ale myślę, że też dla wielu innych osób olbrzymią inspiracją do tego, żeby zupełnie inaczej zacząć myśleć o instytucji kultury. To znaczy nie jako o miejscu. Nie jako o instytucji, ale o relacjach jako o zasobach wewnętrznych. O wspólnych doświadczeniach. O tym, co jest takie nienamacalne zupełnie. I, że tak naprawdę kulturę można robić nie tylko za określone środki finansowe, nie tylko dzięki infrastrukturze i nie tylko dzięki zasobom i etatom, które się ma w instytucji, ale też potrzebne są do tego zupełnie inne kompetencje, inne zasoby. I, że instytucja kultury może być nie instytucją. To znaczy być instytucją i nie być instytucją jednocześnie.

[Aneta Majak]: Po prostu być zespołem. Zespołem ludzi, którzy współpracują, którzy są otwarci. Którzy posiadają mnóstwo talentów. Myślę, że warto jest spojrzeć na swój zespół, nie przez pryzmat zadań, które są do wykonania, tylko przez pryzmat ich możliwości, talentów, pasji, kreatywności. Tego, w czym się odnajdują. W czym lubią pracować, bo każdy ma tę bieżączkę do wykonania, ale ona wcale nie jest taka istotna wbrew pozorom. Najważniejsze jest to, żeby ten animator kultury czuł się dobrze w swoim zadaniu, bo przez to promieniuje i za nim przychodzą ludzie. Po prostu. Do niego aż lgną osoby z zewnątrz, ale nie mówię tylko o odbiorcach, ale też o ludziach, którzy chcą współpracować z nami dzięki temu, którzy przychodzą sami ze swoimi projektami. My mamy takie małe biuro i bardzo często słyszymy pukanie do drzwi i tak nie wiadomo czy to wejść, bo to jest jednak biuro, a nie Centrum Kultury. Czy mogę wejść do tego biura? I zawsze tak nieśmiało do nas mieszkańcy wchodzą, ale jak już wchodzą, to mówią: „Ojej, jak macie tutaj fajnie. Naprawdę macie tu miło i przyjemnie. No to mam taki pomysł na zrobienie na przykład tego, tego i tego”. I zawsze staram się, żeby ta osoba miała okazję do zrealizowania tego pomysłu.

[Agata Roman]: Czyli myślisz, że gdyby Twoi pracownicy musieli wykonywać w takich warunkach, które są jednak trudne i są wyzwaniem – takie zadania, których nie lubią, albo które trochę zostały im narzucone z zewnątrz, nie korespondują z ich wewnętrznym poczuciem – to, to mogłoby się nie udać?

[Aneta Majak]: Myślę, że na pewno by się nie udało. Dlatego, że każdy z nich ma zupełnie inne spojrzenie na swój projekt. To jest mnóstwo perspektyw i mnóstwo wizji. Tak naprawdę osoby, które są akurat w naszym zespole – inspirują się na każdym kroku. Czasami to jest niebezpieczne dla takiej kreatywnej głowy, bo wystarczy zobaczyć jakiś napis na murze i już mamy pomysł na projekt. Ja nie mogę powstrzymywać ich przed tym, żeby w ten sposób pracowali i zabierać im możliwość realizacji swoich pomysłów opartych na takich szybkich inspiracjach. A teraz nas wszystko inspiruje – od człowieka po kwiatek, który urośnie na trawie. Uważam, że korzystajmy z zasobów, które mają w sobie ludzie i szanujmy te zasoby. Żeby nie przekroczyć ich możliwości, ale też dać im możliwość się rozwijać.

[Agata Roman]: Już kilka razy tu pojawiło się takie znane wszystkim osobom pracującym w kulturze pojęcie – kreatywność. Że jest dużo kreatywności i wygląda na to, że tej kreatywności jest więcej, jeśli okoliczności zaczynają jej sprzyjać. To znaczy, że te walory pracy w instytucji, która jest statyczna, która ma budynek, która ma zasoby, która ma struktury, która jest bardzo komfortową jednak bazą do pracy – znika, to wtedy musimy te instytucje, te niewidzialne mury stworzyć ze swoich własnych, wewnętrznych zasobów.

[Aneta Majak]: Tak. I ta kreatywność to jest właśnie innowacyjność wtedy. Dlatego, że musimy stworzyć miejsce, do którego będą chcieli przychodzić ludzie, a właściwie przestrzeń. I jak to zrobić? Czego użyć? Jakich narzędzi? Jakich pomysłów? Bardzo doceniam to, że ta wyobraźnia moich współpracowników jest nieograniczona. Na tym przykładzie tworzymy też projekty, które wędrują do domów mieszkańców. To są gry, są to pakiety na nudę, są to różnego rodzaju publikacje, które stanowią taki łącznik między nami. Bardzo lubię, kiedy możemy coś dać mieszkańcowi, który zabierze to do domu i np. ze swoją rodziną spędzi czas nad pomysłem jednego z naszych pracowników. Na przykład nad grą, która jest bardzo silnie związana z historią miasta, albo po prostu z symbolami naszego miasta, czy z przyrodą, która nas otacza. Ta kreatywność to nie tylko sposób na zorganizowanie jednodniowego wydarzenia. Ta kreatywność to jest też sposób na długie relacje z mieszkańcami i połączenie nas ze sobą, poprzez nawet jakiś przedmiot. Poprzez jakiś efekt końcowy projektu. Żeby pamiętali o nas również, będąc w domu, bo nie możemy się spotkać w jakiejś nazwanej długodystansowej przestrzeni, więc czasem jesteśmy też w domach mieszkańców.

[Agata Roman]: Niezwykle podoba mi się to, o czym opowiadasz. To jest bardzo porywające widzieć instytucje kultury jako ten taki energetyczny zasób zespołu. To znaczy, że w zasadzie to obejmujecie sobą i swoją kreatywnością całe miasto i, że to miasto staje się całe domem kultury i takim procesem budowania wspólnych relacji, budowania sztuki, budowania różnych wydarzeń artystycznych, ale też takich wspierających społeczność lokalną i są zupełnie niezwykłe. Jakoś bardzo porywające.

[Aneta Majak]: To bardzo miłe. Dziękujemy. Ja sobie nie wyobrażam, żeby mieszkaniec nie wiedział, kto jest pracownikiem domu kultury albo jak ma na imię, albo jak wygląda. Nie wyobrażam sobie tego, żeby nie było nas widać. Skoro nie można do nas przyjść, to musimy się pokazywać i zaprzyjaźniać się. To jest niezwykle ważne, ale też dodam tutaj, że ta struktura organizacyjna Centrum Kultury jest bardzo elastyczna. Oczywiście ja jestem dyrektorem, Michał jest zastępcą. Jest kierownik, jest drugi kierownik, ale to nie znaczy, że my nie tworzymy kultury i nie jesteśmy razem z mieszkańcami. Ja jestem autorką wielu projektów, które sama realizuję. Michał także. Michał oprowadza mieszkańców po mieście, gości z zewnątrz. Organizuje wycieczki. Ja prowadzę warsztaty, nawet manualne dla dzieci. Często bywa tak, że chowamy swoje komputery, żeby dzieci mogły skorzystać z naszego stołu, bo na przykład pada deszcz i przed Centrum Kultury nie można się spotkać. To wszystko jest bardzo osadzone w takich relacjach, nawet powiedziałabym przyjacielsko-rodzinnych.

[Agata Roman]: A czy jest coś dla Was – co tak czujesz, że jest niemożliwe, bo jest nadal trudne?

[Aneta Majak]: Na pewno coś jest, ale po prostu nie sięgam po rzeczy, po które nie muszę sięgać. Nawet nie myślę o tym, że jest jakaś bariera. Nie boję się wyzwań. Jestem bardzo otwarta na zmiany. My ciągle pracujemy w zmianie. Pandemia nam to pokazała, że Centrum Kultury też musi być bardzo elastyczne i zgodnie z bezpieczeństwem, dla wszystkich organizować wydarzenia. Nie wiem, trudno jest mi powiedzieć. Jeżeli spotkam na swojej drodze coś, czego nie będę mogła zrobić, to po prostu tego nie zrobię.

[Agata Roman]: A jest jakiś projekt, który jakoś szczególnie jest bliski Twojemu sercu?

[Aneta Majak]: Wiele jest takich projektów, ale chyba najbardziej te, w których możemy pokazać nasze dziedzictwo miasta na zewnątrz. Ja jestem dumna z tych projektów, z którymi wyszliśmy ponadlokalnie i jesteśmy doceniani na zewnątrz. Nawet globalnie można powiedzieć. I takich wyzwań się nie boimy. Mimo to, że jesteśmy małym domem kultury, to naprawdę bardzo dużo instytucji chce z nami współpracować i gdzieś tam to nasze pukanie do okien nawet już teraz – nie tylko do drzwi – sprawia, że jesteśmy przyjmowani. Tutaj mówię o wirtualnym muzeum Jana Szczepkowskiego, które powstało w zeszłym roku. To jest projekt, na który czekaliśmy trzy lata, bo trzy lata próbowaliśmy zdobyć dofinansowanie. Udało się. Ministerstwo Kultury wsparło nasz pomysł i stworzyliśmy wirtualne muzeum, czyli ekspozycje rzeźb Jana Szczepkowskiego, który żył i tworzył w Milanówku. W sposób taki, że każdy teraz może zobaczyć modele 3D obiektów, które do tej pory leżały
w piwnicy. Mam ochotę jeszcze na kilka takich projektów, żeby wygrzebać właśnie z piwnic milanowskich, różne pamiątki, różne wartościowe przedmioty i udostępnić je ogólnoświatowo – bo Internet to ogólnoświatowo. Tak mi się narodził ten pomysł wirtualnego muzeum i razem z ludźmi niesamowicie kreatywnymi i bardzo młodymi, bo to dopiero studenci – stworzyliśmy to muzeum. Na kanwie tego pomysłu powstają kolejne. Jesteśmy teraz też partnerem Google Arts & Culture w projekcie Chopin Forever, bo w Milanówku przechowywana była urna serce Chopina przez rok. Trochę ponad rok. I tak sobie wymyśliłam: „No nie. Google robi projekt o Chopinie. Jak może nie być tam Milanówka?”. I udało się. Odpowiedzieli na moje zaproszenie do współpracy. Przyjęli nas do grona znakomitych instytucji i tam mały Milanówek jest. Naszą wirtualną wystawę w tej aplikacji można również zobaczyć.

[Agata Roman]: A jest w planach siedziba?

[Aneta Majak]: Tak. I to jest siedziba, której program stworzyliśmy my jako zespół domu kultury. Dostaliśmy od burmistrza miasta zielone światło na napisanie projektu. Ponieważ gmina starała się o dofinansowanie ze środków norweskich na remont, na rewitalizację Willi Waleria. To jest właśnie willa, gdzie żył i tworzył Jan Szczepkowski. Tam jest zachowana jego pracownia rzeźbiarska. Przepiękne miejsce. Uwielbiam to miejsce. Kiedyś się śmiałam, że jak wygram jakąś wielką kasę, to kupię tę willę, bo po prostu uwielbiam to miejsce. I teraz uwaga, może marzenie się spełnić i ta willa może być domem kultury. Dlatego, że otrzymaliśmy jako gmina dofinansowanie ze środków norweskich na remont. Remont to jest oczywiście działanie władz miasta i ich bardzo ciężka praca. Natomiast gdy już będzie wyremontowany budynek, to wtedy wchodzimy my jako dom kultury z naszym autorskim programem działań dla tego miejsca. I mam nadzieję, że w 2024 roku już będę mogła Państwa zaprosić na jakieś bardzo fajne spotkanie we wnętrzach tej willi. Co mnie cieszy? Cieszy mnie bardzo, że nie jest to wcale skok na głęboką wodę. Czyli z braku przestrzeni wchodzimy w niewielką przestrzeń. Myślę, że to jest bardzo fajne podzielenie tego na małe kroki. Willa oczywiście jest duża, ale nie będzie tam sali widowiskowej, ogromnych przestrzeni warsztatowych, ale będzie klimat. I niesamowita atmosfera i duch miejsca. Artystyczny duch miejsca, bo tam działy się naprawdę niesamowite rzeczy.

[Agata Roman]: To jest jakoś niesamowite naprawdę, że te marzenia się spełniają, że Twoje osobiste marzenia się spełniają, że jesteś w jakiejś niezwykłej symbiozie z tym domem kultury od urodzenia właściwie. I z tym miejscem, w którym mieszkasz, więc to jest swoją drogą przepiękna historia.

[Aneta Majak]: Przepiękna, ale muszę przyznać, że czasami mam tak, że myślę, że kocham to miejsce tak samo, jak go nienawidzę. Emocje czasami bywają bardzo skrajne. Z różnymi tematami to się wiąże. I z politycznymi i z taką niemocą. Są wzloty i upadki. To nie jest tak, że jest ciągle kolorowo. Jesteśmy tylko ludźmi.

[Agata Roman]: To bardzo dobrze, że o tym mówisz – że to nie jest tylko taki rajski obrazek, że wystarczy kreatywność i wiara, i właściwie wszystko już potem płynie gładko i jest wspaniale. Tylko że jednak się cały czas i Ty i Twój zespół jakoś mierzycie z różnymi barierami, trudnościami, które są dla Was frustrujące.

[Aneta Majak]: Tak jest, ale po prostu stawiamy czoła tym sytuacjom, bo to jest i dla naszego dobra i dla naszego komfortu, ale przede wszystkim dla mieszkańców, żeby było to miejsce porozumienia. Było to miejsce takie łączące. Bez względu na poglądy, bez względu na środowiska, z jakich pochodzę. Te podziały w ogóle nie są dla nas straszne. Natomiast liczymy się z nimi i czasami jako animatorzy kultury musimy coś wymyślić, żeby rozwiązać problemy.

[Agata Roman]: To jest Wasze główne zadanie.

[Aneta Majak]: To prawda.

[Agata Roman]: Aneta, bardzo Ci dziękuję za dzisiejszą rozmowę i za inspirację.

[Aneta Majak]: Dziękuję bardzo. Było mi bardzo miło opowiedzieć o moim miejscu, o naszym miejscu.

[Agata Roman]: I życzymy jako ekipa Mazowieckiego Instytutu Kultury dalszych sukcesów.

[Aneta Majak]: Dziękuję i zapraszam do Milanówka.

[Agata Roman]: Bardzo chętnie. To był podcast Gazeta Radio Telewizja. Moim gościem była Aneta Majak. Dyrektorka Milanowskiego Centrum Kultury, a ja się nazywam Agata Roman.

[Lektor]: Gazeta Radio Telewizja. Podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.
15 // 12 // 2021

Podcast "Instytucja blisko ziemi" Iwona Dolecka

Zapraszamy do odsłuchania podcastu z Iwoną Mirosław-Dolecką - laureatką konkursu na Innowacyjnego Menedżera Kultury 2022. W nagraniu opowiada, jak prowadzić niedużą instytucję kultury w bliskiej okolicy natury i o swoich relacjach ze społecznością lokalną. Rozmowę prowadzi Agata Roman

SOUNDCLOUD - Iwona Mirosław-Dolecka - NAGRANIE >>

[Lektor]: Rozmawiamy o kulturze, edukacji, animacji i rozwoju społeczności. Gazeta, radio, telewizja. Podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.

Dzień dobry! Ja się nazywam Agata Roman i prowadzę podcast „Gazeta, radio, telewizja”, Mazowieckiego Instytutu Kultury. Dzisiaj naszym gościem jest Iwona Mirosław-Dolecka, laureatka konkursu Innowacyjny Manager Kultury.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Dzień dobry! Witam Państwa. Iwona Mirosław-Dolecka z tej strony.

[Agata Roman]: Witam. Jesteś kierownikiem filii Bielańskiego Ośrodka Kultury od kilku lat. Twoja przygoda z kulturą zaczęła się dużo wcześniej. Twoje doświadczenia są znacznie bogatsze niż to. Natomiast nagroda została przyznana za wprowadzenie tego ośrodka na zupełnie inny poziom funkcjonowania. Moje pierwsze pytanie – jeszcze zanim zapytam o Ciebie, bo myślę, że to jest dla mnie i dla naszych najbardziej ciekawe. Po pierwsze – jak do tego doszło, że zostałaś kierownikiem tej filii, a po drugie – jak przebiegła ta przygoda?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Kierownikiem filii zostałam w 2017 roku. Dokładnie drugiego listopada, więc wczoraj minęło 5 lat mojej pracy w tym miejscu, na Estrady 112. Został ogłoszony konkurs na kierownika filii Bielańskiego Ośrodka Kultury. Ja wówczas pracowałam w Domu Kultury Kadr i zgłosiłam się na ten konkurs. Wygrałam i objęłam stanowisko kierowniczki. Moja droga zawodowa i w ogóle to, co mnie najbardziej ukształtowało, to jest teatr. Ja jestem z wykształcenia aktorką-lalkarką. Ukończyłam Białostocką filię Akademii Teatralnej w Warszawie.

[Agata Roman]: Czyli znaną białostocką uczelnię.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Znaną białostocką uczelnię. Swoje pierwsze kroki zawodowe stawiałam w Teatrze Wierszalin, gdzie praca w dużej mierze oparta była o pracę zespołową. I ta kolektywność gdzieś myślę, miała na mnie bardzo głęboki wpływ. Potem miałam krótką przygodę z Teatrem Lalka w Warszawie, a do dzisiaj gram gościnnie również w Teatrze Guliwer, w jednym z przedstawień „Koziołek Matołek”. Myślę, że ta wielowątkowość mojej drogi zawodowej – ja prowadziłam też organizację pozarządową, prowadziłam swój własny teatr, Teatr Plac Zabaw. W pewnym momencie poczułam, że teatr to dla mnie za mało. Zobaczyłam, że instytucja kultury, jaką jest Dzielnicowy Dom Kultury, jest wielowątkowa. Ma wiele płaszczyzn w sobie. I rozpoczęłam w 2014 roku pracę w Domu Kultury Kadr. Potem, jak już powiedziałam, w 2017 roku rozpoczęłam pracę w Bielańskim Ośrodku Kultury.

[Agata Roman]: To, co w ogóle wydaje się niesamowite – bo trochę wiem na temat tej filii i tego ośrodka, który prowadzisz od kilku lat – i też wiem, w jaki sposób to miejsce się zmieniło pod Twoją ciepłą, opiekuńczą i konkretną dłonią. To, co jakoś dla nas, jako dla Mazowieckiego Instytutu Kultury, regionalnej instytucji jest bardzo istotne, to jest niezwykłość z tego miejsca. W ogóle jako instytucji kultury, która jest instytucją warszawską, a jednocześnie wygląda, działa w społeczności lokalnej, która bardzo przypomina środowiska lokalne z terenu Mazowsza. Małomiasteczkowe, wiejskie. Taka jest mniej więcej też ta społeczność lokalna. Mimo że ta filia domu kultury jest usytuowana na obrzeżach Warszawy, w wyjątkowym miejscu też blisko zieleni, blisko Kampinoskiego Parku Narodowego, więc ta bliskość i natury, i bliskość miasta, a jednocześnie jednak bardzo duża peryferyjność i – tak sobie wyobrażam – jednak szczególność tej wspólnoty i tej społeczności lokalnej, która nie jest wspólnotą dzielnicową, ale też znacznie mniejszą. Możesz powiedzieć coś na ten temat?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Przede wszystkim bardzo się cieszę, że z taką czułością mówisz o tym miejscu. Bardzo mnie to cieszy. Takie też było moje podejście do tego miejsca. Ja z ogromną wrażliwością, uważnością i czułością oraz – myślę – wielką pokorą, podeszłam do tego miejsca. Myślę, że jego położenie jest fascynujące i fantastyczne. Z jednej strony jest to Kampinoski Park Narodowy. Z jego zasobów bardzo dużo czerpiemy i jest to dla nas bardzo duża inspiracja. Zresztą dla mnie również, jako lidera, bardzo duża inspiracja do programowania oferty, do programowania wydarzeń i spotkań. Różnego typu aktywności, które mogą się dziać na otwartej przestrzeni. Z drugiej strony ta peryferyjność i właśnie ta dalekość mojej instytucji była dla mnie ogromnym wyzwaniem. Dwukrotnie przeprowadzone badania przez Fundację Obserwatorium, bardzo silnie wskazywały, że ta instytucja po prostu jest daleko. Jest słabo skomunikowana, znajduje się na peryferiach miasta. Jest w odległej części Bielan. Ja postanowiłam przekuć to zagrożenie i to wyzwanie w sukces. Dlatego postanowiłam stworzyć instytucję bliską drugiemu człowiekowi. Dlatego zaczęłam inwestować w różnego rodzaju wydarzenia, które wspierają dobrostan drugiego człowieka. Zaczęłam skupiać się nie na ilości, ale na jakości i na realnym oddziaływaniu danych wydarzeń na drugiego człowieka. Zaczęły mnie bardzo cieszyć sytuacje, kiedy mogłam obserwować budowanie się wspólnoty wokół różnych idei. Nie tylko idei związanych z dbałością o ekosystem, ale również idei związanych ze zdrowiem psychicznym drugiego człowieka, z uważnością o środowisko, ze zwyczajnym, wspólnym robieniem różnych rzeczy, w takiej bezpiecznej atmosferze. Moja instytucja jest bardzo mała. Jest bardzo kameralna. Ma tylko 300 metrów kwadratowych i dzięki temu, że my jako pracownicy instytucji kultury, znamy swoją publiczność, jesteśmy blisko niej, zawsze wychodzimy do osób, które do nas wchodzą, zawsze każdego jesteśmy w stanie przywitać i powiedzieć „dzień dobry”.

[Agata Roman]: To brzmi fantastycznie.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Tak. Czujemy, że nasza publiczność jest po prostu zaopiekowana. Zresztą takie głosy też słyszymy, że jest to ogromnym walorem, że człowiek się nie gubi. Czasami jak ktoś do nas przychodzi pierwszy raz, pyta się nas czy możemy mu wskazać drogę na zajęcia – to zawsze mówimy, że ta droga jest bardzo prosta, bo można pójść tylko w prawo i w lewo. Na prawo jest jedna sala, na lewo jest druga sala, ale to naprawdę buduje poczucie takiej — z jednej strony bliskości z publicznością, a z drugiej strony ja jako lider, mogę odczuwać, że moja instytucja jest realnie potrzebna i że mam wpływ na drugiego człowieka. Na zmianę jego nawyków, zachowań, kreowania, budowania jakichś nowych wartości w drugim człowieku.

[Agata Roman]: A jakie to wartości? Co przyświecało Tobie, jak projektowałaś tę instytucję od nowa?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Bardzo się to zmieniało. Ja, kiedy przyszłam w 2017 roku do pracy – oczywiście miałam naprawdę milion pomysłów, wizje – naprawdę wydawało mi się, że teraz to ja już będę super działać. Natomiast w zderzeniu jakby właśnie z zagrożeniami tej instytucji, stwierdziłam, że ta moja wizja nie przystaje do realiów, że muszę coś puścić. Puścić pewne swoje pomysły i z uważnością przyjrzeć się temu, co zastałam. Dlatego też zdecydowałam się na badania potencjału kulturowego i w ogóle potencjału lokalnej społeczności. Te badania pozwoliły mi przyjrzeć się rekomendacjom i przyjrzeć się wynikom. Przyjrzeć się raportowi i całej diagnozie tych badań. Ja mam takie szczęście, że rok po objęciu tej instytucji, otrzymałam grant z Narodowego Centrum Kultury, z programu Dom Kultury+ Inicjatywy Lokalne. Jest to niezwykły program, który pozwolił mi i moim pracownikom, zmienić perspektywę spojrzenia na to, jaką my instytucją powinniśmy być. To zaangażowanie się lokalnej społeczności, ta próba włączania ludzi w programowanie – była dla mnie naprawdę przełomowa. Myślę, że też pokazała lokalnej społeczności, że chcemy budować instytucję otwartą i dialogującą. I naprawdę reagującą na realne potrzeby mieszkańców i mieszkanek Warszawy i dzielnicy Bielany.

[Agata Roman]: Brzmi to absolutnie świetnie, ale moje pytanie jeszcze jest takie – jaka ta instytucja była, zanim do niej przyszłaś?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Co jest bardzo ważne, co chciałabym podkreślić – ta instytucja powstała oddolnie. Była miejscem spotkań, była miejscem, które działało w oparciu o – moim zdaniem – pewne schematy i pewne przyzwyczajenia. Była to instytucja, która w pierwszym moim odruchu mnie zafascynowała swoim ogrodem. Mamy 200 metrów kwadratowych ogrodu, który z roku na rok odzyskujemy. Zagospodarowujemy kawałek trawki, żeby zasadzić tam jakieś warzywa, czy zasadzić krzewy owocowe. To była instytucja, która naprawdę pozwalała na działanie. Mało działało tam sekcji. Takich stałych zajęć, które mogłyby zmienić lokalną społeczność, ale też było bardzo dużo zawiązanych grup nieformalnych. Działał bardzo dobrze – i działa do tej pory – Klub Seniora „Uśmiech”. Weszłam w tę instytucję z bardzo dużą otwartością. Z bardzo dużym zapałem, ale też z bardzo dużą czułością. Starałam się działać powoli. Co było dla mnie trudne, bo generalnie jestem dosyć szybką osobą i lubię szybkie zmiany, lubię, jak coś się dzieje. Lubię jakiś taki ruch w materii. Natomiast ta instytucja naprawdę nauczyła mnie cierpliwości. Nauczyła mnie pokory i nauczyła mnie odpuszczania pewnych rzeczy, co też było dla mnie trudne, ale dzisiaj wiem, że to jest jedna z moich cech, z których jestem po prostu dumna.

[Agata Roman]: Czyli tak to brzmi, jakbyś razem z tą instytucją dorastała do tego, w jaki sposób ona w tej chwili wygląda. To znaczy, że i Ty i ona, jesteście jakoś ze sobą w symbiozie.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Tak. Bardzo czuję tę instytucję i bardzo cieszą mnie nowi uczestnicy. Bardzo cieszy mnie ktoś, kto przyjeżdża z odległej dzielnicy Warszawy i pyta mnie na przykład, co ma zrobić, żeby taka instytucja działała gdzieś, w jakiejś dzielnicy. To jest bardzo miłe i to jest bardzo dla mnie budujące, ale chcę też powiedzieć o tym, że naprawdę ta instytucja ma unikatowe położenie. Z jednej strony to oddalenie od miasta powoduje, że naprawdę jest to przestrzeń, w której człowiek może się wyciszyć, w której człowiek może poczuć się blisko z drugim człowiekiem. To jest instytucja, która naprawdę jest blisko przyrody. Też muszę to powiedzieć
– w naszym ogrodzie też mamy pasiekę. Od trzech lat działa pasieka miejsca, którą opiekuje się pracownia Pszczelarium. I też obserwacja rodzin pszczelich i obserwacja w ogóle struktury społecznej ula i rodziny pszczelej, jest też dla mnie fascynująca. Dlatego, że ta zadaniowość i ta kolektywność pszczół, jest dla mnie też inspiracją do działań.

[Agata Roman]: Tak jak opowiadasz o tym, to z jednej strony wyczuwam takie bardzo duże nakierowanie na wartości, na obecność, na drugą osobę i na proces. Z drugiej strony jesteś jakąś taką bardzo konkretną osobą, która rzeczywiście te zmiany wprowadza, bo mnie się zdaje, że to może być pułapką. To znaczy, że można widzieć różne wspaniałe rzeczy i potencjał, i mieć mnóstwo ideałów i marzeń, ale po drugiej stronie istnieje jeszcze ten proces wdrażania tych zmian. Mam takie wrażenie, że jedno i drugie jest tutaj obecne. Nie wiem, czy zgodzisz się z tym, czy to nie jest przypadkiem jedna z recept sukcesu?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Ja nie chcę wystawiać recept. Nie czuję się na siłach, ale mogę powiedzieć, jak to jest w moim przypadku. Jak ja to odbieram. Ja nieustannie jestem w procesie szkoleń, nauczania, zdobywania doświadczeń z różnych dziedzin. Myślę, że taka uważność na nieustanne doszkalanie się i szukanie nowych wyzwań w kontekście zdobywania wiedzy, utrzymuje mnie w takim ciągłym stanie napięcia, że ja im bardziej gdzieś zdobywam doświadczenie również jako lider, zdaję sobie sprawę, jak jeszcze wiele muszę się nauczyć. To też mnie bardzo inspiruje do tego, żeby dalej zgłębiać różne obszary. Natomiast jeśli chodzi o taką moją ścieżkę, to myślę, że ja staram się być po prostu jakaś spójna wewnętrznie. To znaczy, staram się być uczciwa i staram się być naturalna. Naprawdę to, co robię, wypływa naprawdę z mojego głębokiego zainteresowania kondycją człowieka w wielkiej aglomeracji. To już powiedziałam, że też ta instytucja i ta praca nauczyła mnie bardzo dużej pokory. Mam sprecyzowaną wizję, ale też nauczyłam się tę wizję komunikować, bo oczywiście to jest wielka pułapka, kiedy lider ma wizję, ma pomysły, wie jak działać – ale nie potrafi tej wizji zakomunikować swojemu zespołowi. Też się tego uczę. I też wydaje mi się, że to jest też bardzo ważne, ale z drugiej strony też wydaje mi się, że niezwykle ważnym obszarem jest umiejętność słuchania. Słuchania zarówno swoich pracowników, jak i publiczności. Oraz próba wsłuchania się w tak zwaną niepubliczność, czyli w osoby, które do nas nie przychodzą i próba zwrócenia uwagi, dlaczego tak się dzieje. Myślę też, że ważną cechą dobrego lidera jest optymizm. I takie – nazwałabym to – radosne podchodzenie do szukania nowych rozwiązań, reagowanie na wyzwania – i co się z tym wiąże – również pewna elastyczność. Też staram się tego uczyć. Nie jest to łatwe, ale wiem, że to jest bardzo ważna cecha i bardzo przydatna zarówno w kierowaniu zespołem, jak i w zarządzaniu projektem.

[Agata Roman]: A skąd czerpiesz inspiracje?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Moja droga inspiracji, mój taki box inspiracji jest, myślę, bardzo wielowątkowy i bardzo wielopłaszczyznowy. Ja zawsze staram się podchodzić do wielu rzeczy, które rozpoczynam – projektów, zadań, które przed sobą stawiam – tak jak do procesu powstawania przedstawienia. Czyli mamy egzemplarz reżyserski, mamy reżysera, który ma jakąś wizję. Mamy też energię zespołu, aktorów. Mamy scenografa, mamy kostiumologa, mamy ludzi z ekipy, która to nagłaśnia i oświetla. Myślę, że proces powstawania takiego dzieła jest połączeniem wielu energii. Wielu spotkań, wielu spojrzeń na tę samą sprawę. Wydaje mi się, że to jest fascynujące, że ten proces powstawania przedstawienia, rozpoczyna się naprawdę w jakiejś sali, gdzie każdy ma egzemplarz, każdy ma kartkę dramatu, czy sztuki. I rozpoczyna się taki twórczy proces ożywania tej materii i ożywiania tych różnych spojrzeń na dany temat. Innym tematem, który bardzo mnie inspiruje – to nawet nie jest temat – to jest bardziej obszar. Bardzo mnie inspiruje japońska filozofia shontsu, czyli czerpania mocy z przyrody. W latach osiemdziesiątych XX wieku, w Japonii wprowadzono to jako sposób na stres pracowników wielkich korporacji. Praktykowałam shontsu i zachęcałam również moją publiczność do tej praktyki. Ona jest o tyle ciekawa, że nie wymaga żadnych nakładów. Jest totalnie dla każdego. Można sobie po prostu pójść do lasu, wyciszyć się, odstresować. Mieć kontakt z przyrodą. I też wówczas wsłuchiwać się jakby w swoje potrzeby. W to, co się dzieje z Twoim organizmem. Co do Ciebie przyjdzie? Co Cię gdzieś zawoła. I w ogóle takie teorie związane z mindfullness'em, z pewną uważnością, z pewnymi zależnościami między ciałem a duszą człowieka, czy umysłem człowieka. To jest też bardzo inspirujące. Oczywiście inspirują mnie również teorie zarządzania, teorie projektowania metodą wartości, czy metodą designthinking. Tak naprawdę myślę, że największa inspiracja płynie po prostu z przyrody. Tak jak już powiedziałam – z życia pszczół, z działania kolektywnego oraz z takiego spojrzenia holistycznego na witalność człowieka. Zaopiekowanie się samym sobą.

[Agata Roman]: Iwona, jak byś miała objąć zupełnie inną instytucję – powiedzmy, że może się to kiedyś jeszcze zdarzyć, że być może ta instytucja będzie na Mazowszu. Działa średnio, ludzie są zniechęceni. Społeczność rzadko odwiedza tę instytucję. Od czego byś wtedy zaczęła? Wchodzisz w nowe drzwi. Widzisz zupełnie nową starą instytucję, która jakoś działała. Ma już jakieś przetarte ścieżki za sobą. Co byś tam zrobiła? Czemu byś się przyjrzała? Czego byś szukała, żeby ją zrozumieć i żeby móc ją wspierać?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Myślę, że pierwszym krokiem, który na pewno bym zrobiła to badania. Przeprowadziłabym badanie, dlaczego ta instytucja jest – tak jak powiedziałaś – średnia? Dlaczego ludzie nie są zmotywowani? Dlaczego nie ma tam publiczności takiej, jaka powinna być. Myślę, że badania są bardzo cennym narzędzie, które wspiera lidera w podejmowaniu jakichkolwiek decyzji. Ja myślę, że bez rekomendacji, bez diagnozy – nie zrobiłabym żadnego kroku, bo po prostu nie wiedziałabym, dlaczego tak się dzieje. Drugim moim myślę punktem w jakiejś strategii tego początkowego działania, byłoby zadanie sobie pytania – jakim ja chcę być miejscem pracy. Myślę, że myślenie w ogóle o instytucji jako o dobrym miejscu pracy, jako o życzliwym miejscu pracy, która realnie wspiera pracowników, gdzie pracownik wie, jaką ma ścieżkę kariery, wie, dlaczego tu jest, od czego on jest. Co może zrobić? Wie, że ma wolność. Uważam, że wolność jest bardzo dużą wartością w każdej pracy, a w pracy w instytucji kultury szczególnie. Myślę, że opracowałabym sobie taką strategię działania: co zrobić? Jak ja jako lider, mogę sprawić, że ta instytucja będzie właśnie taka, że ludzie poczują się zmotywowani, że będą chcieli działać, że będą czuli się potrzebni, bo to jest bardzo ważne, żeby pracownik, który tworzy – bo wydaje mi się, że my jako animatorzy kultury, jesteśmy twórcami. Tworzymy pewne obrazy, rzeźby społeczne. Myślę, że to jest bardzo ważny obszar. Myślę, że połączenie tych dwóch rekomendacji, opracowanie sobie jakiejś początkowej strategii działania – rekomendacje wynikające z badań, oraz próba sprawienia, porozmawiania z zespołem. Zapytania ich czego im brakuje. Też próba odkrycia potencjału drugiego człowieka, ponieważ instytucje tworzą ludzie. Ludzie są podstawą wszystkich działań, które się dzieją. To, jaka jest instytucja, to jest wynik przede wszystkim mądrego, dobrego, uważnego, czułego lidera, ale również ludzi, którzy po prostu mają dobrze zakomunikowaną wizję tego lidera. Podążają za nim. Jest im po prostu po drodze, mówiąc wprost.

[Agata Roman]: A jaka jest rola tej społeczności? Wysnuwam pomiędzy wierszami, z tego, co mówisz, że ta społeczność, która odwiedza instytucje kultury – jest nie tylko gościem, ale jednocześnie jakoś ją współtworzy, że w tych badaniach i w Twojej otwartości, nie tylko szukasz porozumienia i relacji ze swoimi pracownikami, ale też ze społecznością i z ludźmi, którzy mieszkają nieopodal i odwiedzają tę instytucję. Zgadza się?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Tak. Jak najbardziej się zgadza. Myślę, że lokalna społeczność jest dla mnie priorytetowa. Myślę, że pochylenie się w ogóle nad takimi lokalnymi zasobami – takimi, jakie się ma. Każda instytucja ma różne. I próba odkrywania tego potencjału, jest też kluczem do zbudowania wizerunku instytucji otwartej i zapraszającej drugiego człowieka. Dla mnie, dla mojej instytucji – przełomowym projektem i przełomowym działaniem, procesem – był projekt Archiwum Wólki, gdzie zapytaliśmy mieszkańców, czy chcą się podzielić swoimi wspomnieniami? Czy chcą pokazać nam swoje rodzinne albumy zdjęć? Czy chcą nam powiedzieć o swoich przodkach? O tym, co pamiętają. To było dla mnie niezwykłe odkrycie. Dlatego, że okazało się, że zasoby, które mamy i potencjał, który mają mieszkańcy w swoich domach, historie, które ich zbudowały, historie tego miejsca – są tak fascynujące, że udało nam się stworzyć pierwszą w historii książkę. Osiedle Wólka Węglowa jest miejscem, gdzie od 300 lat, nieprzerwanie mieszkają te same rodziny. Dlatego było to dla mnie fascynujące odkrywanie pierwszych rodów rodzin, które sprowadziły się 300 lat temu do tej części Warszawy. To był dla mnie niezwykły projekt, który trwał 3 lata. Obok tego projektu, którego finałem była książka, powstał również szereg działań lokalnych. Jednym z nich były projekty, które kończyły się grą terenową, zaprojektowaną przez lokalną społeczność. Zaproponowaliśmy lokalnym liderom, aktywistom już w tej chwili, żeby byli dla nas ekspertami, żeby opowiedzieli nam o tym osiedlu i, żeby sami zaprojektowali dla innych mieszkańców Warszawy grę terenową o ich osiedlu. To jest dla mnie niezwykłe, ponieważ w trakcie tego procesu, stworzyła się czternastoosobowa grupa — mogę ich nazwać wolontariuszami, ale to są też fascynujący lokalni liderzy, którzy nie tylko odkryli przede mną, jako osobą, która tą instytucją zarządza, ale również przed innymi mieszkańcami osiedla, innymi mieszkańcami Warszawy – niezwykłe smaki, niezwykłe legendy tego osiedla. To jest dla mnie o tyle ważne, że już ci animatorzy, wolontariusze, liderzy – domagają się sami kolejnej edycji, kolejnego procesu. To nie był łatwy proces, bo my tworzyliśmy taką grę, stworzyliśmy dwie gry terenowe. Play Wólka i Hasta la vista Wólka. To był proces. Proces tworzenia jednej gry trwał około trzech miesięcy. I to były po prostu realne spotkania, które były spotkaniami angażującymi tę lokalną społeczność w projektowaniu. Oni musieli być ekspertami. Opowiadać, tworzyć, projektować kostiumy, projektować trasę. Przebierać się, odgrywać rolę. Fantastyczni są mieszkańcy osiedla Wólka Węglowa.

[Agata Roman]: To wygląda na to, że poza swoimi talentami i zaangażowaniem, miałaś też dużo szczęścia do tej społeczności.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Myślę, że też szczęście, ale też nie mogę nie powiedzieć o tym, że oczywiście ja nie działam sama. Działam też z fantastycznymi ekspertami. Działam z ludźmi, którzy też inspirują mnie do poruszania różnych tematów. Mam szczęście do spotykania na swojej drodze równie zaangażowanych pasjonatów. Z różnych dziedzin. Zarówno sztuki, jak i spraw społecznych. Myślę, że to jest moim szczęściem, że ci ludzie pojawiają się na mojej drodze. Potrafimy razem porozmawiać i po prostu powstaje z tego sprawa.

[Agata Roman]: To co dzieje się obecnie u Was?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Obecnie jakoś mocniej reagujemy na zagrożenia związane ze zdrowiem psychicznym i wzmocnieniem dobrostanu drugiego człowieka. Ja bardzo dużo o tym mówię dlatego, że bardzo dużo osób, które do nas przychodzi, nam komunikuje to – że mają spadek formy, że trochę im się nie chce, że potrzebują właśnie pobycia w naturze. Pobycia w małej grupie, spotkania się. Zaczęliśmy bardzo dużo inwestować w wydarzenia i w spotkania, które odbywają się na świeżym powietrzu. W otulinie Kampinoskiego Parku Narodowego. Bardzo dużo działamy w przestrzeni Kampinoskiego Parku Narodowego. Są to zarówno spacery właśnie wzmacniające dobrostan, czyli również shontsu, czyli kąpiele leśne, ale również spacery historyczne. Sąsiadujemy z cmentarzem północnym. Organizujemy również spacery historyczne po cmentarzu północnym. Odwiedzamy groby znanych artystów, aktorów. To są również działania surwiwalowe. Jeden z naszych lokalnych aktywistów, Łukasz Tulej, posiada bazę surwiwalową, w której dosyć często organizujemy różnego rodzaju spotkania. Zarówno te dla dorosłych, jak i dla rodzin. Spotkania, które uczą ludzi hartu ducha, jak przetrwać, ale też są przyjemnym sposobem na spędzenie czasu w lesie. To jest tak blisko Warszawy. To jest Warszawa, a jednak jest to las, jest to park narodowy. Zauważyłam bardzo dużą potrzebę ludzi do wspólnego robienia czegoś. Wspólnego wykonywania, np. ceramika jest takim działaniem, gdzie ten kontakt człowieka z gliną, z tą pierwotną materią jest terapeutyczny. Bardzo dużo ludzi nam o tym mówi. Widzę bardzo dużą potrzebę, a że mamy pracownię ceramiczną, która działa już od wielu lat – dlatego uruchamiamy kolejne grupy. Przyjmujemy kolejnych fascynatów ceramiki.

[Agata Roman]: To jest też bardzo ciekawe, co mówisz, bo z moich obserwacji wynika, że rzeczywiście jest jakiś rodzaj powrotu do takich analogowych, realnych doświadczeń. Że te wszystkie wydarzenia, działania, które są działaniami online, które się przenoszą w taką chmurę trochę bardziej abstrakcyjną – te działania, które są bardziej intelektualne, powoli jakby stają się passe. Że jest jakaś chęć i pragnienie powrotu do zmysłowych doświadczeń, do kontaktu z materią, do kontaktu ludzi ze sobą nawzajem. Do budowania wspólnoty, do szukania tego, co jest między nami wspólne, różne i układania się z tym jakoś. Myślisz, że kultura i narzędzia, które ona daje, może w tym pomagać?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Tak. Ja uważam, że działania kulturalne mają i mogą mieć znaczący wpływ na świadome i uważne życie. I też obserwuję zmianę sposobu uczestnictwa w wydarzeniach. To jest dokładnie to, o czym Ty mówisz – że jest taki powrót do pierwotnych działań. Ludzie po prostu chcą spacerować, chcą razem z nami jeździć na rowerze. Chcą razem z nami kopać ziemię w ogródku. Chcą zwyczajnie pobyć, posiedzieć, porozmawiać. Chcą przyjrzeć się, jak można zmienić swoje nawyki żywieniowe. Jak można zredukować ilość spożywanego mięsa na rzecz zwiększenia spożywania roślin. Intryguje ich też, fascynuje ich na przykład prymitywne rzemiosło, prymitywna kuchnia leśna.

[Agata Roman]: Prymitywna, czyli jaka?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Prymitywna kuchnia leśna – czyli po prostu poszukiwanie roślin jadalnych w lesie i przyrządzanie z nich na przykład pożywnych kotlecików z chwastów, zup, sałatek, które są niezwykle pożywne. Czy na przykład poszukiwanie rośliny – mydelnicy na przykład, którą można sobie umyć dłonie. Mnie to bardzo cieszy. Dlatego, że to zaczyna przyciągać do mojej instytucji coraz więcej osób, ale to też dla mnie jest niezwykła inspiracja, w jakim kierunku moja instytucja ma się dalej rozwijać. Staramy się reagować na te zmiany i staramy się bardzo często rozmawiać z ludźmi, z naszą publicznością. Staramy się wypytywać czego im potrzeba, co jeszcze możemy zrobić? Te pytania, które im zadajemy i to, że jesteśmy blisko nich – ośmielają naszą publiczność, która sama do nas przychodzi i komunikuje swoje potrzeby. Komunikuje jaką ideę powinniśmy poruszyć. Wokół jakiej idei powinniśmy się skoncentrować, skupić i zorganizować spotkanie.

[Agata Roman]: Czyli to jest ta elastyczność, o której mówiłaś też.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: To jest elastyczność, ale też to jest ta bliskość, o której ja też mówię, bo cieszę się bardzo z tego, że mogę być tak blisko drugiego człowieka i mogę uczestniczyć w wielu wydarzeniach i też obserwować jak publiczność uczestniczy, jak publiczność reaguje, co publiczność w pewnym momencie nudzi, a co ich bardzo interesuje? Jakie działania chcą podejmować? W jakim kierunku zmierzają? Też widzę, że jest powrót do takiego rodzinnego spędzania czasu. Widzę, że publiczność oczekuje i potrzebuje spotkań familijnych.

[Agata Roman]: Wyłowiłam z tego kilka takich kluczowych elementów, które są obecne w Twojej instytucji. Po pierwsze, myślenie związane z przyrodą, z naturą, z ekologią, z dbaniem o klimat – bo gdzieś się pojawiła ta kuchnia mięsna, kuchnia wegetariańska, jako jeden z nurtów. Drugie, to wspieranie dobrostanu mieszkańców. To znaczy dbanie o to, żeby im żyło się lepiej i bardziej wspólnotowo. Z trzeciej strony ten aspekt społeczny. Właśnie budowanie wspólnoty. Szukanie dialogu pomiędzy i mieszkańcami, ale też pomiędzy instytucją i mieszkańcami. I wewnątrz instytucji, że tak jak o tym opowiadasz, to się robi takie bardziej poziome. Mniej feudalne, mniej jest to organizacja, a bardziej to jest część tej społeczności, która ma te funkcje. Coś jeszcze?

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Myślę, że bardzo dużo wyłowiłaś. Ja chciałabym też jeszcze dodać, że bardzo zależy mi na tym, aby móc inspirować ludzi do zmiany. To jest też dla mnie bardzo ważny obszar i też obserwuję, że każda grupa mojej publiczności, potrzebuje inspiracji do zmiany. Poszukuje zadowolenia i, że to już gdzieś zostało powiedziane, ale że my – ja, jako lider – staram się patrzeć na kulturę jako na takie narzędzie do uzdrawiania duszy, umysłu i ciała. Bardzo ważne jest dla mnie spojrzenie na budowanie kompetencji przyszłości. Myślę, że one nie są związane z wiedzą zdobytą dzisiaj, ale z pewną wrażliwością. Również z poczuciem własnej wartości. Z taką umiejętnością i zdolnością krytycznego myślenia. Otwartością na innych, na otoczenie. Problemy, kryzysy oraz umiejętność zapobiegania im, czyli współpracy.

[Agata Roman]: I być może to, co mnie przyszło do głowy na podstawie naszej rozmowy, to też zyskanie jakichś bardzo konkretnych umiejętności. Co innego jest brać w czymś udział, a co innego naprawdę nauczyć się robić coś konkretnego, co może stać się częścią mojego życia.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Tak. Myślę, że to jest właśnie ta inspiracja do zmiany. Myślę, że nauczenie i jakby zdobycie wiedzy w danym obszarze, może zainspirować ludzi do zmiany nawyków.

[Agata Roman]: Czyli uczestnictwo w kulturze nie musi być tylko obserwowaniem, oglądaniem, byciem widzem kultury, ale współtworzeniem kultury jednocześnie. W takim najszerszym sensie.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Ja generalnie jako lider, w tej chwili skupiłam się właśnie na tym aktywnym uczestnictwie w kulturze. Zauważyłam, że angażowanie ludzi również do tworzenia, angażowanie publiczności do wspólnego działania, próba wspólnego wykonywania jakiejś materii, nawet wspólnych rozmów na dany temat – po pierwsze sprawiają, że te osoby czują się ważne. Czują się zaopiekowane. Czują, że ich potrzeby są dostrzeżone, ale z drugiej strony takie wykonanie sobie nawet ceramicznego talerza przy wspólnych rozmowach, zwykłym śmianiu się w bezpiecznej atmosferze, wymienianiu poglądami – jest siłą mojej instytucji. Dlatego, że ja obserwuję, jak te wydarzenia przebiegają. To, że ta grupa jest kameralna, powoduje, że ludzie nie czują się anonimowi. Sala jest mała, więc mam blisko obok siebie drugą osobę. Jeżeli ta osoba się do mnie odezwie, to ja jej również odpowiem. Z tego tworzy się jakaś taka wspólna rozmowa. Ci uczestnicy stają się powoli grupą. Tworzą się między nimi jakieś relacje. Tworzy się między nimi jakaś energia i oni już wychodząc, chcą tam wrócić, bo chcą tego ponownie doświadczyć i to jest dla mnie piękne.

[Agata Roman]: Tak. Ja mam też takie skojarzenie, jak Ciebie słucham. Mówi się o tym, że rośliny, do których się mówi i które się dobrze traktuje, piękniej rosną. I, że wszystkie te talerze w pracowni ceramicznej zyskują zupełnie nowy wymiar i walor. Że ta atmosfera, która tam jest i to doświadczenie i przeżycie, które każda z osób, która w tym bierze udział – jest nawet nie
wartością dodaną, jest kluczową wartością, która jest z tego spotkania.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Tak. Zgadzam się z Tobą i myślę też, że w dobie fakenewsów i instagramowych filtrów, taką największą wartością, jaka może wypływać w ogóle z kultury, to jest naturalność. To jest autentyczność. To jest wiarygodność. My taką instytucję tworzymy. Niczego nie oszukujemy. Wydaje nam się, że to jest dobra droga, dobry kierunek. To też nie dotyczy samej instytucji, ale to też dotyczy osób, które je tworzą i liderów, którzy kreują daną instytucję.

[Agata Roman]: To jest bardzo inspirujące. Mam nadzieję, że dla Państwa również było inspirujące. Moim gościem była Iwona Mirosław-Dolecka. Kierownik filii Bielańskiego Ośrodka Kultury.

[Iwona Mirosław-Dolecka]: Dziękuję i życzę Państwu dużo sukcesów.

[Lektor]: „Gazeta, radio, telewizja”. Podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury.
07 // 12 // 2021

Wirtualne podwórka. O mediach cyfrowych w życiu dzieci i młodzieży.

Cykl 6 warsztatów online dla edukatorów_ek i animatorów_ek kultury

Wirtualne podwórko (lub wirtualny plac zabaw) to metafora, z pomocą której często określana jest rola, jaką nowe technologie i Internet odgrywają dzisiaj w życiu dzieci i młodzieży. Określenie to w trafny sposób oddaje charakter współczesnych zjawisk medialnych. Z jednej strony bowiem, zupełnie jak na tradycyjnym placu zabaw z czasów naszego dzieciństwa, niekiedy napotkać tam możemy na różnego rodzaju pułapki, zasadzki czy inne kłopoty. Z drugiej natomiast – i to zdecydowanie częściej, w przeważającej większości przypadków! – przestrzeń ta otwiera przed nami wręcz nieskończenie wiele możliwości, stając się niezwykle kreatywną, twórczą i wcale nie aż tak złowrogą płaszczyzną wzajemnej komunikacji, budowania wspólnoty, a także znakomitej zabawy i rozrywki.

To właśnie ta druga, pozytywna perspektywa stanie się najważniejszym punktem wyjścia dla zajęć organizowanych w ramach cyklu WIRTUALNE PODWÓRKA. O MEDIACH CYFROWYCH W ŻYCIU DZIECI I MŁODZIEŻY – serii warsztatów online skierowanych do edukatorów_ek i animatorów_ek kultury. Podczas kolejnych zajęć warsztatowych w empatyczny, wspierający, nieoceniający, starający się zrozumieć sposób przyjrzymy się więc temu, co dzieci i młodzież lubią robić najczęściej w swoim czasie wolnym, czym jest dla nich Internet, na jakie platformy wchodzą i z jakich aplikacji korzystają – wszystko po to, aby w tych być może niezrozumiałych dla nas na pierwszy rzut oka praktykach doszukać się wielu łączących nas podobieństw i punktów stycznych. W ramach poszczególnych spotkań, dyskutując, tworząc i wykonując praktyczne ćwiczenia, wspólnie zastanowimy się też nad tym, w jaki sposób wykorzystać wszystkie te platformy i narzędzia do budowania międzypokoleniowego dialogu, a także do licznych działań związanych z animacją kultury i edukacją.

Uwaga: na każde spotkanie w cyklu obowiązują osobne zapisy. Liczba miejsc ograniczona. Pierwszeństwo będą miały animatorzy i animatorki kultury działający w woj. mazowieckim, poza m.st. Warszawą.

Osoby, które chciałyby skorzystać z tłumacza Polskiego Języka Migowego proszone są o zgłoszenie tej potrzeby na adres mailowy n.roicka@mik.waw.pl

SPOTKANIE NR 1 | 16.11.2021 godz. 10:00 - 12:00/12:30 | ZOOM

Cyfrowa wspólnota, czyli o roli social mediów i Internetu w życiu dzieci i młodzieży

Narracje dotyczące różnic międzypokoleniowych bardzo często podkreślają (fałszywą) dychotomię pomiędzy tym, co „cyfrowe” i tym, co „rzeczywiste”. Podział ten w równym stopniu porządkuje, co utrudnia możliwość uchwycenia istotny doświadczeń medialnych charakteryzujących współczesne pokolenie dzieci i młodzieży. W czasie warsztatów porozmawiamy więc o roli internetu i mediów cyfrowych w życiu codziennym młodych osób, przyjrzymy się aktualnym raportom i danym, a także spróbujemy w bardziej trafny sposób zdefiniować (pop)kulturową specyfikę tej generacji.

Więcej informacji i zapisy: https://tiny.pl/9cwrs

SPOTKANIE NR 2 | 19.11.2021 godz. 10:00 - 12:00/12:30 | ZOOM

(Nie tylko) w smartfonie, czyli o języku i praktykach komunikacyjnych młodych osób

Internet, media społecznościowe i popularne aplikacje w daleko idący sposób zmieniły nasze sposoby komunikacji. Często zdarza się, że o tej nowej sytuacji medialnej myślimy w kategoriach swego rodzaju zubożenia. Tymczasem praktyki komunikacje, które wykorzystują dzieci i młodzież, są w gruncie rzeczy niezwykle złożone i wymagają od nich ogromnych kompetencji poznawczych i kulturowych. W trakcie warsztatów zastanowimy się więc nad fenomenem popularnych narzędzi służących do rozmów (m.in. Discord, Messenger, Clubhouse), przyjrzymy się znaczeniu modnych emoji, a także porozmawiamy na temat (reaktywnej) specyfiki młodzieżowego języka.

Więcej informacji i zapisy: https://tiny.pl/9cwrv

SPOTKANIE NR 3 | 23.11.2021 godz. 10:00 - 12:00/12:30 | ZOOM

Instagramowalność, czyli jak funkcjonować w (młodzieżowej) kulturze obrazu?

Dominująca rola obrazu i komunikacji obrazowej jest tym, co jednoznacznie wyróżnia praktyki związane z porozumiewaniem się typowe dla współczesnego pokolenia dzieci i młodzieży. Świadectwem tego jest chociażby niezwykła popularność aplikacji służących m.in. do tworzenia czy postowania fotografii. W czasie zajęć przyjrzymy się zatem najczęściej używanym platformom (m.in. Instagramowi), strategiom związanym z tworzeniem charakterystycznego dla nich kontentu, a także ich możliwościom edukacyjnym i animacyjnym.

Więcej informacji i zapisy: https://tiny.pl/9cwwg

SPOTKANIE NR 4 | 30.11.2021 godz. 10:00 - 12:00/12:30 | ZOOM

Dla Ciebie, czyli do czego możemy wykorzystać TikToka (i jak to zrobić w kreatywny sposób)?

TikTok to aktualnie jedna z najbardziej popularnych aplikacji służących do oglądania i, co szczególnie istotne, tworzenia krótkich materiałów wideo. Zamieszane tam filmiki w krótkim czasie potrafią zyskać wielomilionową publiczność, a ich twórców_czynie przemienić w rozpoznawalne osobowości internetu. Podczas warsztatów przyjrzymy się zatem specyfice TikToka, będącego wszak niezwykle istotnym punktem odniesienia dla (pop)kulturowego funkcjonowania dzieci i młodzieży, porozmawiamy o jego fenomenie, a także poznamy najnowsze tiktokowe trendy i formaty, zastanawiając się nad możliwymi sposobami wykorzystania ich w działaniach animacyjnych.

SPOTKANIE NR 5 | 3.12.2021 godz. 10:00 - 12:00/12:30 | ZOOM

Konwencje, gatunki, challenge, serie, formaty i fandomy, czyli dzieci i młodzież w (cyfrowej) kulturze remiksu

Współczesna kultura młodzieżowa bogata jest w ciągłe powtórzenia, nawiązania i aluzje. Dokładnie na tej zasadzie funkcjonują przecież memy, GIF-y, opowiadania publikowane na Wattpadzie, a nawet cieszące się olbrzymią popularnością tiktoki. Podczas zajęć z uwagą przyjrzymy się więc tej młodzieżowej rzeczywistości twórczego recyclingu, poznając narzędzia i kody kulturowe, które w konsekwencji pozwolą nam w niej uczestniczyć.

SPOTKANIE NR 6 | 7.12.2021 godz. 10:00 - 12:00/12:30 | ZOOM

Streamowanie, czyli dlaczego dzieci i młodzież lubią gry wideo (i co z tego dla nas wszystkich wynika)?

Według raportu „Nastolatki 3.0” granie w gry wideo to jeden z najczęstszych sposobów spędzania wolnego czasu przez dzieci i młodzież. Co więcej, ta wszechobecność gier w życiu młodego pokolenia w zasadniczy sposób kształtuje domyślne sposoby rozumienia i konstruowania narracji czy komunikatów medialnych. W trakcie warsztatów poznamy zatem najpopularniejsze platformy do streamowania rozgrywek (np. Twitch), omówimy (zwłaszcza pozytywny!) wpływ gier na różne aspekty funkcjonowania dzieci i młodzieży w życiu codziennym, a także zastanowimy się nad różnorodnością praktyk gamingowych.

Warsztaty poprowadzi Karol Jachymek - kulturoznawca, doktor nauk humanistycznych, adiunkt w Katedrze Kultury i Mediów, prodziekan ds. studenckich Wydziału Nauk Humanistycznych Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Współtwórca i wykładowca School of Ideas – nowoczesnego kierunku służącego projektowaniu innowacji społecznych i biznesowych. Ekspert w obszarze edukacji, kultury młodzieżowej, zmian generacyjnych, komunikacji w (nowych) nowych mediach i trendów w popkulturze. Prowadzi szkolenia dla młodzieży i dorosłych z zakresu edukacji medialnej, (pop)kulturowej i filmowej, a także technik kształcenia na odległość, myślenia projektowego (Design Thinking) i kreatywnych metod warsztatowych. Współpracuje m.in. z Uniwersytetem Dzieci, Centrum Edukacji Obywatelskiej, Filmoteką Szkolną, Fundacją Szkoła z Klasą i Filmoteką Narodową – Instytutem Audiowizualnym.

Kontakt w sprawie warsztatów:
Natalia Roicka
Dział Edukacji
Mazowiecki Instytut Kultury
tel. 601 668 314
e-mail n.roicka@mik.waw.pl
09 // 11 // 2021

Konsultacje wniosków: Programy Ministra Kultury

Zapraszamy instytucje kultury z woj. mazowieckiego (z wyłączeniem m.st. Warszawy) na konsultacje on-line wniosków do Programów Ministra

Spotkanie i konsultacje dotyczą programów: Edukacja kulturalna, Kultura ludowa i tradycyjna, Kultura dostępna i Partnerstwo dla książki.

9.11, godz. 14:00 - 16:00 - spotkanie on-line "Jak przygotować wniosek?" | uwaga: obowiązkowe dla osób, które chcą później skonsultować indywidualnie swój wniosek.

23.11, godz. 14:00 - 17:30 - konsultacje on-line wniosków

24.11, godz. 14:00 - 17:30 - konsultacje on-line wniosków

25.11, godz. 10:00 - 15:00 - konsultacje on-line wniosków

W spotkaniu on-line będzie mogło wziąć udział 20 instytucji kultury z woj. mazowieckiego z wyłączeniem m.st. Warszawy (maksymalnie po 2 osoby reprezentujące instytucję), które zgłoszą się jako pierwsze. Na konsultacje on-line zaprosimy 10 instytucji, które wzięły udział w spotkaniu dot. przygotowywania wniosków i jako pierwsze zadeklarowały uczestnictwo w konsultacjach.

Zgłoszenia przyjmujemy przez formularz zgłoszeniowy dostępny w dole strony - do wyczerpania miejsc.

Konsultacje poprowadzi Anna Czyżewska - etnolożka, a także trenerka i animatorka kultury. Od 15 lat związana z sektorem pozarządowym, przede wszystkim ze Stowarzyszeniem Pracownia Etnograficzna i Federacją Mazowia. Zrealizowała bardzo wiele różnych projektów animacyjnych (np. jednodniowe muzea), dokumentalnych (np. projekt skanseny.net czy „Polskie ślady w Macedonii), popularyzacyjnych (np. „Miejska ścieżka. Warszawskie Audioprzewodniki”, „Etnografia do kieszeni” czy „Przywracanie wielokulturowej historii Warszawy i Pragi”). Współzakładała niezależne centrum kultury „Pracownia Duży Pokój” w Warszawie. Prowadzi badania i diagnozy (m.in. dla ośrodków kultury w ramach programu Dom Kultury+), a także szkolenia dla kadr kultury (np. dotyczące pisania projektów), obecnie wspiera program BMK Mazowieckie.

Zapisy: https://tiny.pl/9wf8d

Gazeta Radio Telewizja

Podcast Mazowieckiego Instytutu Kultury dla osób zaangażowanych w tworzenie kultury. Poruszamy tematy ściśle i praktycznie związane z nasza pracą ale też takie, które poszerzają nasz horyzont myślenia o działaniach dla społeczności, w których realizujemy swoje zadania.

Program Towarzyszenia

to program wsparcia eksperckiego dla instytucji kultury z małych ośrodków z terenu województwa mazowieckiego. Towarzyszymy w rozwoju, otwarciu, zmianie i procesie radzenia sobie z wybranym wyzwaniem. Każda instytucja to osobny wszechświat, unikatowe zasoby, wyjątkowe kompetencje ludzi, którzy ją tworzą, dlatego każdy z procesów wsparcia projektujemy wspólnie, z uwzględnieniem indywidualnych potrzeb zgłaszanych przez pracowników instytucji.

Mazowiecki Program Edukacji Kulturalnej

Mazowiecki Program Edukacji Kulturalnej to wieloletni program zainicjowany przez samorząd woj. mazowieckiego mający wesprzeć merytorycznie i organizacyjnie podmioty publiczne i niepubliczne w obszarze edukacji kulturalnej i animacji kultury w woj. mazowieckim. Pilotażowy etap wieloletniego programu już w 2018 roku.

Zaloguj $\/$

Zarejestruj $\/$